Να το ονομάσει κάποιος «κλαυσίγελο»; Πάντως κάπως έτσι πρέπει να είναι αυτή την εποχή το συναισθηματικό και ψυχικό καθεστώς πολλών υπευθύνων μεγάλων πολιτιστικών φορέων: Προτού τολμήσουν να χαρούν για μία επιτυχή διοργάνωση, μελαγχολούν καθώς αναρωτιούνται τι τους επιφυλάσσει το πολύ άμεσο μέλλον…
 

Τελευταία τέτοια περίπτωση είναι η Κατερίνα Κοσκινά, πρόεδρος του δ.σ. του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, γνωστή ιστορικός Τέχνης  και διευθύντρια της 4ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης «Παλιές Διασταυρώσεις-Make it New», διοργάνωσης που λίγο πριν να ρίξει «αυλαία» την Παρασκευή, μετά από τέσσερις και πλέον μήνες, μπορεί να κάνει έναν πολύ θετικό απολογισμό: Από την Μπιενάλε που διαχύθηκε σε πολλούς χώρους της Θεσσαλονίκης, φιλοξενώντας έργα 220 κορυφαίων καλλιτεχνών απ΄ όλο τον κόσμο, πέρασαν 50.000 επισκέπτες, ενώ η δημοσιογραφική κάλυψη από ξένους φορείς ήταν μεγαλύτερη από κάθε φορά.   
 

Στο δελτίο Τύπου που έστειλε όμως χθες η κ.Κοσκινά για να εκφράσει την ικανοποίησή της για την πορεία της Μπιενάλε και την υποδοχή από τον κόσμο της Τέχνης και το κοινό, παρεισφρέει μία παράγραφος που μας προβλημάτισε: «Η χαρά μας», σημείωνε, «μετριάζεται από τις μεγάλες δυσκολίες που ήδη αντιμετωπίζει το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, λόγω της πρόσφατα ανακοινωθείσας δραματικής μείωσης του τακτικού του προϋπολογισμού. Και αυτό παρά τις συνεργασίες με τα μεγαλύτερα Μουσεία της Ευρώπης  αλλά και των ΗΠΑ, που έχει να επιδείξει και παρόλο που ως διοργανωτής αυτής της διεθνούς πλέον, σημαντικής διοργάνωσης για την πόλη της Θεσσαλονίκης και τη χώρα, επέτυχε πολλά και χωρίς να επιβαρύνει στο ελάχιστο τον Τακτικό του Προϋπολογισμό, χάρη στην εξασφάλιση της χρηματοδότησης της Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης μέχρι και το 2015 από το ΕΣΠΑ "Μακεδονία-Θράκη, 2007-2013". Το μέλλον του ΚΜΣΤ προβλέπεται δύσκολο και η συνέχιση των δραστηριοτήτων του, ανάλογα με την μέχρι τώρα πορεία του, καθίσταται πραγματικά αβέβαιη….».
 

 

ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΩΣΤΑΚΗ;
 

 

 Τί συμβαίνει;  Ο τακτικός προϋπολογισμός του Κ.Μ.Σ.Τ. στη Θεσσαλονίκη μειώθηκε δραματικά φτάνοντας στα 500.000 ευρώ.  Η είδηση αναρτήθηκε στην «Διαύγεια» κι έτσι το πληροφορήθηκαν  οι υπεύθυνοι του Μουσείου μια και από το υπουργείο Πολιτισμού ουδείς τους ενημέρωσε αρμοδίως και επισήμως. Και μετά… κατέρρευσαν. Γιατί; Διότι τα ανελαστικά έξοδα του Μουσείου ανέρχονται σε 460.000 ευρώ ετησίως χωρίς τη μισθοδοσία.  Σ΄ αυτά προσθέστε και το σημαντικότατο ποσόν των 180.000-200.000 ευρώ ετησίως που είναι απολύτως απαραίτητα για τα ασφάλιστρα και τις σωστές συνθήκες φύλαξης του θησαυρού που έχει στην κατοχή του το Μουσείο, της περίφημης δηλαδή συλλογής Κωστάκη που περιλαμβάνει 1275 έργα (πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, κατασκευές, κεραμικά) των κορυφαίων καλλιτεχνών της ρωσικής πρωτοπορίας: Kazimir Malevich, Vasilii Kandinsky, Liubov Popova, Vladimir Tatlin, Aleksandr Rodchenko, Ivan Kliun, Solomon Nikritin, Olga Rozanova, Varvara Stepanova, Nadezhda Udaltsova, Mikhail Matiushin, Gustav Klutsis. Ο όρος «ρωσική πρωτοπορία» αναφερεται στο σύνολο των καλλιτεχνικών ρευμάτων και κινημάτων (κυβισμός, φουτουρισμός κλπ.) που αναπτύχθηκαν στη Ρωσία κατά την περίοδο 1910-1930, αποτελώντας μίας από τις σημαντικότερες τομές στην ιστορία της Τέχνης.
 

Η αγορά της Συλλογής Κωστάκη έγινε από το ελληνικό δημόσιο το Μάρτιο του 2000, μετά από πολιτική απόφαση του τότε υπουργού πολιτισμού Ευάγγελου Βενιζέλου ο οποίος εξασφάλισε τη συλλογή για το νεοϊδρυθέν τότε Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Η συμφωνία υπογράφηκε ανάμεσα στην οικογένεια του συλλέκτη Γιώργου Κωστάκη και στη διοίκηση του Μουσείου αφού προηγήθηκε η σύσταση διεθνούς επιτροπής ειδικών, η οποία εκτίμησε την οικονομική και καλλιτεχνική αξία της συλλογής και τόνισε την αυθεντικότητα και τη μοναδικότητά της. Η αγορά της συλλογής είχε κοστίσει στο ελληνικό δημόσιο 13 δις δραχμές, δηλαδή 38.151.137,2 ευρώ. Η αξία της Συλλογής όμως όπως έχει εκτιμηθεί από τέσσερις διεθνείς εμπειρογνώμονες ανέρχεται στα 70.432.868 ευρώ.  Επιπλέον και μόνον η κατοχή της βάζει την Ελλάδα στον διεθνή εικαστικό χάρτη: Δεν υπάρχει μήνας του χρόνου που μεγάλα μουσεία του κόσμου να μην απευθύνονται στην Ελλάδα ζητώντας να δανειστούν έργα της Συλλογής για κάποια έκθεσή τους…
 

Η Συλλογή Κωστάκη όμως όπως κατ΄ αντιστοιχία σε μεγαλύτερη κλίμακα με τα σπουδαία αρχαία μνημεία και ευρήματα (μία άλλη πονεμένη ιστορία στην οποία προσπαθούν να παρεισφρείουν ξένοι ιδιώτες και στην οποία θα επανέλθουμε σύντομα) προϋποθέτει μία μόνιμη φροντίδα, γεγονός που θα όφειλε να λάβει υπ΄ όψιν του το υπουργείο Πολιτισμού.
 

  Η δραματική μείωση της επιδότησης του Κ.Μ.Σ.Τ. βάζει ως εκ τούτου σε κίνδυνο και την μοίρα της Συλλογής. Ακόμα κι αν το Μουσείο σε μία ύστατη κίνηση απόγνωσης προέβαινε σε απολύσεις μεγάλου μέρους του (απολύτως απαραίτητου) προσωπικού του, τα λεφτά που του δίνει πλέον το υπουργείο δεν του επιτρέπουν να διασφαλίσει την ομαλή και σωστή φύλαξη αυτού του εικαστικού θησαυρού. 

Να λαϊκίσουμε λίγο; Δεν υπάρχει μουσείο στον κόσμο που δεν θα έσπευδε να αγοράσει την Συλλογή Κωστάκη. Ούτως ή άλλως αν θυμάστε στις διαπραγματεύσεις που είχαν προηγηθεί με την οικογένεια του συλλέκτη και το ελληνικό κράτος πριν από την αγορά του 2000, πολλοί ξένοι  υποψήφιοι μνηστήρες ασκούσαν πιέσεις υπέρ εαυτών…
 

Τον γόρδιο δεσμό οφείλει να λύσει πάντως το υπουργείο Πολιτισμού αποφασίζοντας αν και τι θέλει να διαφυλάξει απ΄ό,τι καταλογίζεται ως εθνική πολιτιστική κληρονομιά. Διαφορετικά ας αναλάβει την ευθύνη των λουκέτων («Κλειστόν μέχρι νεωτέρας λόγω χρεοκοπίας») και μαζί την ιστορική ευθύνη του ξεπουλήματος.