Ο πρώτος του προσωπικός δίσκος, σε στίχους Δημήτρη Παπαχαραλάμπους, με τίτλο «Από το φως στο σκοτάδι» είναι ιδιαιτέρως αξιόλογος και ελπιδοφόρος, γεγονός που πιστοποιείται και από την παρουσία εξαιρετικών ερμηνευτών (Αλκίνοος Ιωαννίδης, Μανώλης Λιδάκης, Απόστολος Ρίζος, Μαρία Κώτη, Μαρίνα Δακανάλη, Φώτης Σιώτας, Πάνος Παπαϊωάννου, Νίκος Βενετάκης, Μαρία Φασουλάκη και Ζωή Βεργάκη).

Ο παραπάνω δίσκος στάθηκε αφορμή για μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον Νίκο Παραουλάκη (οι φωτογραφίες είναι της Αθηνάς Παραουλάκη). Μετά το τέλος της, ήρθε σαν δώρο και μια αποκλειστικότητα. Πιο συγκεκριμένα, εδώ στο e-tetRadio, ο Νίκος έκανε ένα δώρο με την αποκλειστική πρώτη μετάδοση του video clip του τραγουδιού «Σε είδα» (ερμηνεία: Απόστολος Ρίζος). Το clip είναι παραγωγή της Renderworks σε συνεργασία με τον Τάσο Σουρούνη, ενώ την σκηνοθεσία υπογράφει ο Αντώνης Θαλασσινός.  
 

Με ποιο τρόπο γράφτηκαν τα τραγούδια του δίσκου; Οι στίχοι προϋπήρχαν ή οι μουσικές; 

Oι στίχοι, σχεδόν όλων των τραγουδιών, προϋπήρχαν της μουσικής. Εξαίρεση είναι μόνο το «Τρελό αηδόνι», που τραγουδάει η Μαρία Κώτη και στο οποίο  υπήρχε η μουσική ιδέα που έπειτα προσαρμόστηκε στον στίχο του Δημήτρη Παπαχαραλάμπους. Δουλεύοντας ένα τραγούδι, αρχικά διαβάζω τον στίχο μέχρι να έχω την αίσθηση και τις εικόνες που μου αφήνει. Μετά  παίρνω στα χέρια μου κάποιο όργανο -πιο συχνά την κιθάρα ή το λαούτο- και  προσπαθώ να τραγουδήσω τους στίχους. Είναι ένα είδος αυτοσχεδιασμού, που κάποια στιγμή καταλήγει σε μια συγκεκριμένη μελωδία. Κάποιες φορές η μελωδία του τραγουδιού βγαίνει αυθόρμητα, σχεδόν αμέσως, κάποιες άλλες πιο δύσκολα. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να γίνει κάποια μικροπαρέμβαση στον στίχο για χάρη μιας πιο ενδιαφέρουσας μελωδίας, κάτι που συζητιέται με τον στιχουργό. Όταν γραφτεί η μουσική θα αφήσω το τραγούδι στην άκρη και αν τις επόμενες μέρες που θα το ξανακούσω μου αρέσει και νιώσω ότι εκφράζει -όπως εγώ το αντιλαμβάνομαι- το ήθος του στίχου, τότε έχει γίνει το πρώτο βήμα. 

 

Οι σπουδαίες συμμετοχές του δίσκου σας σε ερμηνευτικό επίπεδο πως προέκυψαν; 

Όταν ακούγαμε με τον Δημήτρη το demo, σκεφτόμασταν ποια φωνή θα ήταν η ιδανική για κάθε τραγούδι. Βεβαία, ακόμα μας φαινόταν σαν ένα όνειρο δύσκολο να πραγματοποιηθεί. Σαν μουσικός κινούμαι σε αυτό το χώρο πολλά χρόνια. Είχα την τύχη να γνωρίζω τους ερμηνευτές μέσα από συνεργασίες ή και φιλίες. Αρχικά,  βρήκα το θάρρος να δώσω το demo μας στον Αλκίνοο, με τον οποίο είμαστε συνεργάτες χρόνια και τον εκτιμώ πολύ. Τα καλά του λόγια και η πρόθεση του να συμμετέχει μας έδωσε πολύ κουράγιο να προχωρήσουμε. Μετά στείλαμε τα τραγούδια στον Μανώλη Λιδάκη, που η θετική ανταπόκριση του μας έκανε διπλά χαρούμενους.  Ακολούθησαν ο Απόστολος Ρίζος, η Μαρία Κώτη, η Μαρίνα Δακανάλη, ο Φώτης Σιώτας, ο Πάνος Παπαιωάννου, ο Νίκος Βενετάκης, η Μαρία Φασουλάκη, και η Ζωή Βεργάκη. Είμαστε πολύ ευτυχείς και τυχεροί που οι ερμηνευτές βρήκαν αυτό το κάτι συγγενές στα τραγούδια μας και τα μοιράστηκαν μαζί μας.

 

Η δισκογραφία, όπως την είχαμε γνωρίσει στα προηγούμενα χρόνια, μάλλον καταρρέει. Ποια, βλέπετε να είναι, η διάδοχη κατάσταση και τι είναι αυτό που σας κάνει να θέλετε να κυκλοφορείτε έναν δίσκο σήμερα; 

Απ’ ό,τι ακούω για τα παλιότερα χρόνια και από όσο μπορώ να δω και εγώ η δισκογραφία είναι στα χειρότερα της χρόνια, με τις πωλήσεις των δίσκων να βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο. Γίνονται όλο και πιο δύσκολες οι συνθήκες για τις νέες παραγωγές, που συνήθως δεν βγάζουν ούτε τα έξοδα τους. Πλέον, για οικονομικούς λόγους αρκετές δισκογραφικές εταιρίες κυκλοφορούν τις παραγωγές τους μόνο ψηφιακά μέσω του Internet. Ίσως, το μέλλον να βρίσκεται στην αυτοδιάθεση του υλικού μέσω του Internet από τους ίδιους τους καλλιτέχνες. Βέβαια, για τους πιο παλιούς από εμάς και για τους «ρομαντικούς» ο χειροπιαστός δίσκος, βινύλιο ή cd  έχει την δική του συλλεκτική αξία. Για αυτό και ήθελα, τουλάχιστον, ο πρώτος δίσκος να έχει υλική υπόσταση. 

 

Τι προσδοκάτε από την κυκλοφορία του υλικού σας; 

Το ότι κυκλοφορήσαμε αυτό τον δίσκο στην σημερινή εποχή πιστεύω πως οφείλεται κυρίως στην ανάγκη μας να επικοινωνήσουμε με τον κόσμο. Στην εποχή μας, την εποχή  της αποξένωσης, η επικοινωνία θεωρώ ότι είναι επιτακτική ανάγκη. Θα είμαστε ευτυχείς, αν με τα τραγούδια μας μπορέσουμε να έρθουμε πιο κοντά και να μοιραστούμε στιγμές και συναισθήματα με τους συνανθρώπους μας. 

 

Η σύγχρονη τάση στην ελληνική μουσική παραγωγή είναι το «with a little help from my friends», που ίσως παλαιότερα ονομαζόταν «αφιλοκερδώς». Δεχτήκατε τέτοια βοήθεια στην παραγωγή του δίσκου σας; Αντίστοιχα, προσφέρετε κι εσείς βοήθεια στους φίλους σας που κάνουν δικές τους δουλειές;

Ευτυχώς μέσα στα χρόνια που ασχολούμαι με την μουσική έκανα καλούς και αγαπημένους φίλους, που αφιλοκερδώς προσφέρθηκαν να βοηθήσουν με την συμμετοχή τους στο δίσκο. Φυσικά αυτό ισχύει και αμφίδρομα…. Δεν μιλάω μόνο για τους μουσικούς που μας έκαναν την τιμή να συμμετέχουν, αλλά  για τους όλους τους συντελεστές που έβαλαν το λιθαράκι τους στο δημιουργικό και τεχνικό κομμάτι της παραγωγής, αλλά και στην επικοινωνία, για να γίνει αυτός ο δίσκος πραγματικότητα. Όλοι βοήθησαν με τον δικό τους τρόπο. Φίλοι μουσικοί, φωτογράφοι, γραφίστες, άνθρωποι του ραδιόφωνο, δικηγόροι. Φίλοι βοήθησαν στην κατασκευή του studio που ηχογραφήθηκε ο δίσκος μέχρι και στην τελική μίξη των τραγουδιών. Χωρίς την αλληλοβοήθεια τα πράγματα θα ήταν πολύ δύσκολα για μια νέα παραγωγή, όταν σήμερα ένας δίσκος δεν είναι βιώσιμος και δεν φέρνει κέρδος, ούτε καν, για να καλυφθούν τα βασικά έξοδα της ηχογράφησης. Η αλληλεγγύη, η στήριξη και η συνεργασία είναι ο μόνος τρόπος για να προχωράμε και να κάνουμε νέα πράγματα κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, δύσκολες ή εύκολες. 

 

Ο Ράινε Μαρία Ρίλκε (Γράμματα σε ένα νέο ποιητή) έλεγε ότι το χειρότερο πράγμα που συνέβη ποτέ στην τέχνη είναι η κριτική. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη; 

Ο Ρίλκε στην αλληλογραφία του συμβούλευε τον επίδοξο μαθητή του – ποιητή να μην ψάχνει κάπου έξω για απαντήσεις στα ερωτήματα για την τέχνη του, παρά να στραφεί μέσα του, να βυθιστεί στον εαυτό του και μόνο τότε θα πάρει τις απαντήσεις που χρειάζεται. Όταν κάτι έχει λόγο ύπαρξης θα το γνωρίζει χωρίς να χρειάζεται επιβεβαίωση. 

 

Πως δέχεστε εσείς την κριτική (θετική – αρνητική); 

Σίγουρα με την θετική κριτική θα χαιρόμουν, γιατί θα ένιωθα πως υπήρξε κάποια επικοινωνία, που είναι και το ζητούμενο. Ίσως να με στεναχωρούσε μια αρνητική κριτική. Όμως, δεν νομίζω ότι θα άλλαζε τον τρόπο με τον οποίο βλέπω την «τέχνη», στην οποία έτυχε να είμαι εγώ ο αγωγός. Δυστυχώς ή ευτυχώς, είμαι από μόνος μου υπερβολικά σκληρός κριτής σε ότι κάνω.   Οι συνθέσεις αυτού του δίσκου έχουν γραφτεί από το 2011. Πέρασε πάνω από ένας χρόνος μέχρι να παραδεχτώ μέσα μου κάτι που ένιωθα ήδη από την αρχή -ότι τα τραγούδια αυτά έχουν λόγο ύπαρξης- και να κινήσω τις διαδικασίες για να γίνει ο δίσκος. 

 

Έχετε ακούσει κάποιο από τα τραγούδια σας στο ραδιόφωνο ως τώρα; Ποιο ήταν αυτό και σε ποια συγκυρία; Ακούτε ραδιόφωνο γενικότερα; 

Η αλήθεια είναι ότι δεν ακούω ραδιόφωνο, όσο θα ήθελα. Ίσως λόγω της καθημερινής απασχόλησης μου με την μουσική και του περιορισμένου ελεύθερου χρόνου. Συνήθως, προτιμώ να ακούω συγκεκριμένες μουσικές και σχεδόν αναπόφευκτα με το αυτί του μουσικού. Το ραδιόφωνο μεγάλωσε γενεές ανθρώπων χαρίζοντας μας συντροφιά. Υπήρξε κοιτίδα πολιτισμού και ελπίζω να παραμείνει και στο μέλλον ο πιο καλός δίαυλος για την μουσική. Ο δίσκος έχει  βγει λιγότερο από ένα μήνα. Αμέσως μετά την κυκλοφορία του, ήμουν στην Κρήτη για τις εκλογές και για να δουλέψουμε κάποιες ιδέες που ετοιμάζουμε με φίλους μουσικούς. Στην Ιεράπετρα πρωτοάκουσα πολλά τραγούδια του δίσκου να παίζονται από τον πιο δημοφιλή τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό.  Παρόλο που μέσα στα χρόνια έχω συνηθίσει να ακούω στο ραδιόφωνο ηχογραφήσεις, στις οποίες συμμετέχω και εγώ, μου έκανε εντύπωση. Και ακόμα περισσότερο, όταν χτύπησε το τηλέφωνο από φίλους στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη και μου είπαν πως σε ραδιοφωνικούς σταθμούς εθνικής εμβέλειας άκουγαν το τραγούδι «Πιο Πολύ», που έχει πει ο Αλκίνοος. Από όσο μαθαίνω, κυρίως από φίλους και γνωστούς, τραγούδια του δίσκου παίζονται από αρκετούς ραδιοφωνικούς και ιντερνετικούς σταθμούς σε όλη την Ελλάδα.

 

Υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση, που κρατάει πολλά χρόνια, για τη σχέση της τέχνης με το βιοπορισμό. Βιοπορίζεστε αποκλειστικά από τη μουσική; 

Εδώ και 16 χρόνια αισθάνομαι  υπερτυχερός που ζω από αυτό που αγαπάω, την μουσική, συμμετέχοντας σε συναυλίες, ηχογραφήσεις δίσκων και κάνοντας μαθήματα. Σίγουρα, η ανάγκη για βιοπορισμό μπορεί να επηρεάσει μερικές φορές την πορεία ενός καλλιτέχνη. Κάποτε διάβασα μια συνέντευξη του Ross Daly, στην οποία έλεγε ότι «θεωρεί τους ερασιτέχνες μουσικούς, πολλές φορές, ακόμα και πιο σημαντικούς από τους επαγγελματίες, μιας και είναι πιο ελεύθεροι να κάνουν αυτό που οι ίδιοι θέλουν, χωρίς να πρέπει να ακολουθήσουν την μόδα της εποχής, το συγκεκριμένο ρεπερτόριο και ότι άλλο το επάγγελμα μπορεί να επιβάλει.» Μέχρι πρότινος και ο επαγγελματίας -αν έκανε σωστές επιλογές, δεν είχε πολλές οικονομικές υποχρεώσεις και ήταν τυχερός, ώστε να βρεθεί στις κατάλληλες συνθήκες- μπορούσε κουτσά στραβά να ζει και να έχει περισσότερο χρόνο, για να εμβαθύνει στην τέχνη του σε σύγκριση με κάποιον που πρέπει βιοποριστεί από ένα άλλο επάγγελμα. Βέβαια, στην εποχή μας που ο κόσμος περνάει τόσα δεινά -με την ανεργία να είναι στα τα ύψη- το να ζεις και να καλύπτεις τις ανάγκες σου από την τέχνη έχει αρχίσει να μοιάζει, μάλλον, σαν μια πολυτέλεια ή μακρινή ουτοπία. 

 

Η καλλιτεχνία, όταν είναι συνδεδεμένη με το βιοπορισμό, μπορεί να είναι ανεπηρέαστη;

Τελικά, πιστεύω ότι η τέχνη δεν κάτι διαφορετικό από την ίδια μας την ζωή, της οποίας ο βιοπορισμός είναι αναπόσπαστο μέρος της. Ότι ζούμε μας επηρεάζει είτε θετικά, είτε αρνητικά και αυτό καθρεπτίζεται στην τέχνη μας.

 

Ο τίτλος του δίσκου (Από το φως και το σκοτάδι) σημαίνει κάτι ιδιαίτερο; 

Ο τίτλος υπάρχει μέσα στους στίχους του τραγουδιού «Πριν», που ερμηνεύουν ο Πάνος Παπαιωάννου και η Μαρίνα Δακανάλη, το πρώτο τραγούδι του δίσκου… «από το φώς και το σκοτάδι έχουν τα πάντα ξεκινήσει..». Θεωρήσαμε ότι αυτή η φράση εκφράζει σε μεγάλο βαθμό όλο τον δίσκο, ο οποίος πραγματεύεται το φώς και το σκοτάδι, το καλό και το κακό, την αγάπη και την απόρριψη, εμάς και τους άλλους και τελικά την αρμονία. Σκέψεις που μας απασχολούν πολύ στους καιρούς που ζούμε, οπού το σκοτάδι φαίνεται να βασιλεύει και εμείς έχουμε ανάγκη για περισσότερο φώς.  

 

Μπήκατε καθόλου στον «πειρασμό» να τραγουδήσετε κι εσείς κάποιο από τα τραγούδια του άλμπουμ;

Σχετικά με το τραγούδι… η φωνή είναι ένα πανέμορφο όργανο, που όπως -κάθε όργανο- θέλει αρκετή αφοσίωση και μελέτη.  Μέχρι τώρα δεν τραγουδούσα ούτε καν στο μπάνιο. Χρειάστηκε να το κάνω στο demo, αλλά δεν ένιωσα την ανάγκη να τραγουδήσω στον δίσκο, μιας και υπήρχαν τόσο σπουδαίοι ερμηνευτές.