Του Γιώργου Μυζάλη

Η χρονιά αυτή, για μένα, χαρακτηρίστηκε από την απογοήτευση που προξένησαν οι ατέρμονες επαναλήψεις στις νέες δισκογραφικές κυκλοφορίες. Μην πάει ο νους σας στο κακό, δεν αναφέρομαι στον ορυμαγδό διασκευών swing και jazz που κυριάρχησαν στο εγχώριο ηχοτοπίο. Πολλές από αυτές, αν όχι τις περισσότερες, τις απόλαυσα, τις άκουσα και τις ξανάκουσα και ίσως και να τις χόρεψα, όμως δεν τις συγκαταλέγω στις νέες κυκλοφορίες. Παλαιά τραγούδια επανασυστήνουν και, αν θέλετε να είμαι απολύτως ειλικρινής, συχνά αποτελούν και την «εύκολη λύση». Σκεφτείτε πόσες φορές έχετε από σιγοτραγουδήσει έως απολαύσει το «Πέφτεις σε λάθη» όταν το «εκτελούν» (κυριολεκτικά) κομπανίες ερασιτεχνών σε συνοικιακά κουτούκια και ταβέρνες. Μερικά τραγούδια, όσο άσχημα και να παιχτούν/διασκευαστούν/παρουσιαστούν, έχουν τη δύναμη να σε ταξιδεύουν στην αρχική τους εκτέλεση, ανεξάρτητα από τον τρόπο που παίζονται μια δεδομένη χρονική στιγμή. Αυτές οι διασκευές, λοιπόν, που, είτε από δημιουργική ένδεια, είτε από διασκευαστικό οίστρο, πολιόρκησαν ανελέητα τα αυτιά μας τα τελευταία χρόνια, δεν συγκαταλέγονται, κατ’ εμέ, στις νέες κυκλοφορίες και δεν είναι υπεύθυνες για την απογοήτευση ή την επανάληψη που προανέφερα. 

 

Θα προσπαθήσω να γίνω πιο συγκεκριμένος, όμως: κάποια στιγμή, προς τα μέσα Σεπτεμβρίου του έτους που μας αποχαιρετά σε λίγες μέρες, συνειδητοποίησα ότι είχα σταματήσει να ακούω ελληνικά τραγούδια. Για την ακρίβεια, άκουγα αισθητά περισσότερα ξένα τραγούδια από ό,τι ελληνικά. Προσπάθησα να βρω την αιτία αυτής της «ανισορροπίας» και σύντομα κατέληξα: οι Έλληνες καλλιτέχνες (δημιουργοί και ερμηνευτές) αρέσκονται στην εφαρμογή του ρητού: «ομάδα που κερδίζει δεν αλλάζει». Κοινώς δεν ρισκάρουν. Δεν προκαλούν εαυτούς και ακροατήριο με το «παραξένισμα» που μπορεί να φέρει μια «στροφή», ακόμα και 180 μοιρών.  Σε καλλιτεχνικό επίπεδο, δηλαδή, μοιάζουν με μεγάλα κρουαζιερόπλοια, πάνω στα οποία μπορείς να βρεις ένα σωρό δραστηριότητες για να περάσεις την ώρα σου ευχάριστα, αλλά παραμένουν δεμένα στο λιμάνι, αγνοώντας το βασικό προορισμό τους που δεν είναι άλλος από το ταξίδι. Γιατί; Γιατί οι καιροί είναι αμείλικτοι, οι υποχρεώσεις τρέχουν (όπως όλων μας) και οι πειραματισμοί, τις περισσότερες φορές, κρύβουν πίσω τους την οικονομική αποτυχία και δυσχέρια. Δεν φταίνε μόνο τα «μεγάλα πλοία», πάντως. Μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχει και το «επιβατικό κοινό», που κατακλύζει τα αραγμένα καράβια την ίδια στιγμή που εκείνα που ταξιδεύουν είναι μισοάδεια. 

 

Αυτή την διαπίστωση, και την εξ αυτής προερχόμενη απογοήτευση, ανέτρεψαν μερικοί δίσκοι που κυκλοφόρησαν από το Σεπτέμβριο κι έπειτα, δίνοντάς μου «ανάσες», χωρίς πάντοτε να εμπεριέχουν το μουσικό «παραξένισμα», αλλά έχοντας τις περισσότερες φορές σημαντικότερα επιτεύγματα να επιδείξουν στο στιχουργικό στίβο. Έχουμε και λέμε, λοιπόν:

 

Θανάσης Παπακωνσταντίνου – Πρόσκληση σε δείπνο κυανίου. 

Η σταθερή αξία, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου. Ο τραγουδοποιός εκείνος που μας έχει χαρίσει τις πιο «παράξενες» ηχητικές εκπλήξεις των τελευταίων πολλών χρόνων, το έκανε και φέτος το θαύμα του. Η «Πρόσκληση σε δείπνο κυανίου» είναι ένα δίσκος πολλαπλών «αναγνώσεων», που ζητά από τον ακροατή να έχει τους στίχους ανοιχτούς μπροστά του την ώρα της ακρόασης. Κι αν οι μελωδίες του δίσκου αυτού «χωλαίνουν» πότε – πότε, οι στίχοι του έχουν πάει το δημιουργό τους ένα βήμα πιο πέρα. Και εμάς μαζί του. Αγόρασα το cd μπαίνοντας στην Τεχνόπολη για τη συναυλία του. Έκατσα σε ένα πεζούλι και, ενώ ακούγονταν οι πρώτες νότες, διάβασα τον «Χαρτοκόπτη». Μου «κόπηκαν τα ήπατα» προτού καν τον ακούσω. Το αυτό συνέβη και με τους στίχους των υπολοίπων τραγουδιών. Δε με ένοιαζε πια η μουσική τους επένδυση ή η μελοποίησή τους. Ήμουν καλυμμένος. Ίσως για αυτό και να νιώθω σα να «χωλαίνουν» μερικές από τις μουσικές του άλμπουμ.

 

Γιάννης Κότσιρας – Ό,τι θυμάσαι δεν πεθαίνει. 

Ένας ακόμα δίσκος που στηρίζει την επιτυχία του, κατ’ εμέ, στη δυναμική των στίχων του. Αλλά εδώ δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με τους εξαιρετικούς στίχους του Οδυσσέα Ιωάννου. Στην εξίσωση μπήκαν και οι μελωδίες του σπουδαίου Θάνου Μικρούτσικου, που ξέρει, όπως και όσο κανείς άλλος μελοποιός, να αναδεικνύει τα φανερά και κρυφά νοήματα των στίχων μέσα από μελωδίες, αρμονίες και ενορχηστρώσεις που συνθέτουν μαγικά ηχοτοπία. Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και των καλύτερο (έως τώρα) Γιάννη Κότσιρα που έχουμε ακούσει, τότε το αποτέλεσμα εύκολα μπαίνει σε μια λίστα σαν κι ετούτη.  Τα στατιστικά του Spotify λένε ότι αυτό το δίσκο άκουσα περισσότερο από όλους τη χρονιά που μας πέρασε και σίγουρα αυτό δεν είναι τυχαίο. Για μένα, δε, ο στίχος: «όσοι δεν τα παράτησαν στη μέση, με ένα μόνο πέταξαν φτερό» αποτέλεσε φάρο και σωτηρία πολλές φορές από την πρώτη φορά που τον «αντάμωσα» κι αυτόν σαν στίχο πρώτα κι έπειτα σαν τραγούδι.

 

Αλκίνοος Ιωαννίδης – Μικρή βαλίτσα.

Μα πως χορέσαν τόσα πολλά σε μια τόσο μικρή βαλίτσα; Η απάντηση είναι απλή: όπως χορέσαν τόσα και τόσα όμορφα και ωραία στις αποσκευές του Αλκίνοου Ιωαννίδη όλα αυτά τα χρόνια. Στην περίπτωση αυτού του δημιουργού, όπως και σε εκείνη του Θανάση Παπακωνσταντίνου, ισχύει μάλλον ένα άλλο ρητό, που λέει: «σύμπτωση επαναλαμβανόμενη παύει να είναι σύμπτωση». Έτσι, λοιπόν, και φέτος και για έναν ακόμα δίσκο, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης μάς «πήρε το σκαλπ». Φτιάχνοντας τραγούδια με συστατικά σπάνια και καταπληκτικά. Στίχους βαθιά πολιτικούς, μακριά από συνθηματολογίες και εύκολες λύσεις, και φόρμες μουσικές ιδιαίτερες και πρωτοφανείς, ακόμα και για τον ίδιο. Λαϊκά τραγούδια από έναν τραγουδοποιό «πρωτάρη» στο είδος, που «έγραψε» όμως σαν βετεράνος. Τραγούδια από έναν στιχουργό που έχει το «παραξένισμα» στο «τσεπάκι» του, χωρίς όμως να το κάνει επιτηδευμένα(αυτό το εναρκτήριο «κανενός» στον «Χορτάτο» με έχει στοιχειώσει). Από έναν ερμηνευτή που επισκιάζεται από τις προηγούμενες δύο ιδιότητες, μόνο και μόνο για να μπορέσει κάποιες στιγμές να τις υπερκεράσει φωνάζοντας «είμαι κι εγώ εδώ». Τέλος, οι ενορχηστρωτικές οπτικές θαυμάσιες και εκπορευόμενες του ιδίου ανθρώπου, προσδίδουν σε αυτόν μια τέταρτη ιδιότητα και στο δίσκο την πολυπόθητη διαφορετικότητα, την οποία πολλοί επεδίωξαν, λίγοι κατόρθωσαν διαχρονικά.

 

Ρίτα Αντωνοπούλου – Ζωή μου μην αργείς. 

Όταν έχεις οχτώ χρόνια να κυκλοφορήσεις καινούργια τραγούδια, ενώ έχεις προσφέρει στο παρελθόν αριστουργήματα και είσαι και συνθέτης/τραγουδοποιός ενεργός με περγαμηνές, τότε είναι πολύ δύσκολο (αν και όχι απίθανο) να μας απογοητεύσεις. Ο λόγος για το Γιώργο Ανδρέου, που υπογράφει εξ ολοκλήρου το δημιουργικό σκέλος του καινούργιου δίσκου της Ρίτας Αντωνοπούλου. Δεκατρείς μικρές ιστορίες με πρωταγωνίστριες/αφηγήτριες, δια στόματος και ερμηνείας (συγκλονιστικής) Ρίτας Αντωνοπούλου, γυναίκες καθημερινές. Περιγραφές ιστοριών οικείων και ακουστών. Δίσκος συγκλονιστικός που προσεγγίζει την καθημερινότητά μας με τρόπους, λόγια, ανάσες και ακούσματα συνταρακτικά. Τραγούδια που μπορούν να σε «αναγκάσουν» να διακόψεις την ακρόασή τους για να «λύσεις τον κόμπο» που ανεβαίνει στο λαιμό σου. Τραγούδια γραμμένα για να «ξεβολέψουν», να προβληματίσουν και, ακόμα – ακόμα, να ξυπνήσουν ενοχικά σύνδρομα. Πολιτικά τραγούδια. Κοινωνικά τραγούδια. Ερωτικά τραγούδια (όχι της πεπατημένης οδού). Προσωπικά, με «διαλύουν» τα: «Δουλειά αγκαλιά», «Μάνα», «Τζίνι της Χαλιμάς» (ειδικά ο στίχος: «τη μπάλα σου στο γάμα»). Η Ρίτα Αντωνοπούλου έπαιξε με επιτυχία όλους τους ρόλους. Προσέθεσε στο ενεργητικό της μια συνεργασία με έναν ακόμα σπουδαίο δημιουργό και πλέον συγκαταλέγεται ακριβοδίκαια ανάμεσα στις μεγάλες ερμηνεύτριες της εποχής της.  Με συγκίνησε, με ταρακούνησε και με έκανε να της βγάλω το καπέλο. Ο δίσκος βγήκε πρόσφατα και αξίζει την προσοχή σας.

 

Σωκράτης Μάλαμας/Νατάσα Μποφίλιου – Οι πρώτες λέξεις.

Ο δίσκος αυτός, και «μάπα» να ήταν, δύσκολα θα απουσίαζε από τη λίστα με τους καλύτερους της χρονιάς στην οποία κυκλοφόρησε. Τα ονόματα που περιέχονται σε αυτόν, από μόνα τους, έχουν το δικαίωμα να «τρυπώσουν», ακόμα και σε μια «κακή τους μέρα», σε ετούτη τη λίστα. Ωστόσο, οι «Πρώτες λέξεις» κερδίζουν με το σπαθί τους την παρουσία στη λίστα με τα καλύτερα του 2014. Καραμουρατίδης και Ιωάννου πρωταγωνιστούν στη δουλειά αυτή, αφήνοντας σε δεύτερο πλάνο τους αγαπημένους ερμηνευτές των τραγουδιών τους. Και αυτό, επειδή κατάφεραν να τους «ξεβολέψουν» αρκετά, να τους αποτραβήξουν από τις νόρμες τους (νόρμες σαν και αυτές που έδωσαν και στους δύο μάλλον μέτριους προηγούμενους προσωπικούς δίσκους τους – βλ. «Άνω τελεία» για τη Μποφίλιου και «ο Χάρτης» για το Μάλαμα) και να εμπλουτίσουν το «οπλοστάσιό» τους με τραγούδια που ισορροπούν δεξιοτεχνικά ανάμεσα στο αναμενόμενο και στο εκπληκτικό. Ακόμα κι αν, μερικές φορές, στίχος και μελωδία «ακολουθούν» τα χνάρια των ερμηνευτών τους, άλλες φορές «ξεστρατίζουν» κρατώντας από το χέρι στοργικά και προστατευτικά Μάλαμα και Μποφίλιου, οδηγώντας τους στην ανανέωση και το ξάφνιασμα. Μακάρι και οι δυο ερμηνευτές να συμπεριλάβουν στις ζωντανές τους εμφανίσεις τα τραγούδια αυτά. Και αν κάτι τέτοιο είναι πιο εύκολο για τη Νατάσα Μποφίλιου που μετράει λιγότερα χρόνια στα «μουσικά πράγματα», προσωπικά, ελπίζω να το τολμήσει και ο Σωκράτης Μάλαμας και όχι μόνο για τη «Μνήμη», αλλά και για τα «Μεγάλα πλοία» και για τις «Πρώτες λέξεις» και για τη «Θάλασσα». 

Λίγοι ή πολλοί, κυρίως αυτοί οι πέντε δίσκοι «πρωταγωνίστησαν» μέσα στο 2014 κατά την προσωπική μου άποψη. Ευχαρίστως να διαφωνήσουμε.