Σωτήρης Χατζάκης: Το χρονικό μίας προαναγγελθείσας απομάκρυνσης

Σωτήρης Χατζάκης: Το χρονικό μίας προαναγγελθείσας απομάκρυνσης
Ακολουθήστε μας στο Google news

«Ειλικρινά δεν μπορώ να καταλάβω γιατί ο Ξυδάκης μετέτρεψε σε ένα είδος προσωπικής βεντέτας το θέμα του Χατζάκη. Τελικά με την εμμονή του κατάφερε το αντίθετο. Να κάνει "μάγκα" έναν άνθρωπο με την παρουσία και τις επιλογές του οποίου στο Εθνικό Θέατρο πολλοί διαφωνούσαμε», μου έλεγε τις προάλλες μία φίλη ηθοποιός, συνοψίζοντας ένα αίσθημα λίγο-πολύ κοινό σε πολλές καλλιτεχνικές και δημοσιογραφικές παρέες.

21 Απριλίου 2015
Της Ναταλί Χατζηαντωνίου

Ακόμα και τότε διατήρησα την αμφιθυμία μου, καθώς αισθητικά και συναισθηματικά έκλινα σαφώς  προς  την άποψη Ξυδάκη. Άλλωστε του διορισμού του Σωτήρη Χατζάκη στο Εθνικό Θέατρο τον Μάιο του 2013 (επί Κ.Τζαβάρα στο ΥΠΠΟ) είχαν προηγηθεί  φήμες για τον διακαή του πόθο να κατηφορίσει από τη Θεσσαλονίκη και να αναλάβει το πρώτο θέατρο της χώρας ΠΑΣΗ ΘΥΣΙΑ, για το πώς χειριζόταν την εκάστοτε πολιτική εξουσία προσπαθώντας εμφανώς συχνά, σπασμωδικά συχνότερα να είναι και με τον χωροφύλαξ (κυβέρνηση Σαμαρά) και με τον αστυφύλαξ (επικαλούμενος το... αριστερό του παρελθόν κλπ.). Μετά, προτού φανεί ότι  η δυσανεξία για την πολιτική του στο Εθνικό ήταν και το κυρίαρχο αίσθημα του νέου (αναπληρωτή) υπουργού Πολιτισμού, προτού ακόμα γίνουν οι εκλογές, όταν οι ενδείξεις ήταν υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ, εκείνος που δεν δίστασε να παραστεί σε προεκλογική συγκέντρωση του Αντώνη Σαμαρά για τους ανθρώπους της τέχνης τον Απρίλιο του 2012 άρχισε να ανακρούει πρύμναν…
 
Τελικώς ο Σωτήρης Χατζάκης κατέληξε χωρίς τον…χωροφύλαξ και χωρίς τον αστυφύλαξ (η φωτογραφία από την Athens Voice). Και τώρα, ώρες μετά την ανακοίνωση της αποπομπής του από τον Ξυδάκη, έχασε και την ψυχραιμία του. Τουλάχιστον αυτό φάνηκε από τη δήλωσή του: «Με απόφασιν του Αναπληρωτού Υπουργού Πολιτισμού, επαύθην από Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, σήμερον, 21ην Απριλίου 2015. Άνευ Διαγγέλματος. Ζήτω ο Αναπληρωτής Υπουργός.Ζήτω το Έθνος.Διατελών εις τον γύψον, αναμένω οδηγίας δια πιθανήν μετάβασιν μου εις την πολιτιστικήν Μακρόνησον, όπως κατά το παρελθόν, εις την πραγματικήν, είχε σταλεί ο πατήρ μου». Κι έτσι…αποηρωοποιήθηκε. Διότι φάνηκε ότι ο διακαής του πόθος ήταν να φανεί η απομάκρυνση του ως πολιτική δίωξη. Όχι κύριε Χατζάκη. Κατά βάση μάλλον αισθητική δίωξη ήταν μεταξύ μας.
 
Η μόνη διαπιστωμένη πολιτική του Χατζάκη (και) στο Εθνικό ήταν υπέρ θεατρικών προτάσεων προσιτών στα λαϊκότερα στρώματα. Κάπως έτσι από τον ακραίο κάποτε ελιτισμό του Χουβαρδά περάσαμε στη «Λωξάνδρα». Τέλος πάντων, μαζί με τις φήμες που συνόδευσαν τη θητεία του (π.χ. για τους λόγους παραίτησης του Ξαρχάκου από το δ.σ. του Εθνικού κι όχι μόνον…) γινόταν πολύς λόγος και για τις κατά καιρούς επιλογές του. Σε ό,τι με αφορά ως απλό θεατή και ρεπόρτερ ήταν αντίθετες στα δικά μου γούστα και στη δική μου οπτική για το πώς πρέπει να λειτουργεί η πρώτη κρατική σκηνή μιας χώρας - αν και περί ορέξεως, ουδείς λόγος. Υπήρχαν τέλος (παρενθετικά) και τα προσωπικά μου ερωτηματικά όπως π.χ. γιατί πρέπει το Εθνικό να αναζητά σε σταθερή βάση ένα εμπορικό ή και λαϊκό άλλοθι σε πρόσωπα όπως του κ.Φιλιππίδη ενός ηθοποιού που είχε επιλέξει χρόνια πριν να έχει πρόσβαση και θεατρική εξουσία στην ελεύθερη Αγορά, σημειώνοντας πράγματι εισπρακτικές επιτυχίες. Και φυσικά το Εθνικό μπορεί και πρέπει να καλεί μία φορά στις τόσες έναν καταξιωμένο λαϊκό ηθοποιό τιμώντας τον. Αλλά κάθε σεζόν; 
 
 Κι άλλες φήμες έκαναν εσχάτως θραύση προκαλώντας γέλια ή κλάματα στη θεατρική πιάτσα όπως  π.χ. αυτή για την απευθείας πρόταση του Χατζάκη στον άρτι αφιχθέντα στο Μαξίμου Αλέξη Τσίπρα για την παρουσίαση ενός μιούζικαλ αφιερωμένου στη ζωή του Τσε με τίτλο που θα περιείχε το όνομα «Ερνέστο» (όπου «Ερνέστο» λέγεται αν θυμάστε και ο γιος του πρωθυπουργού). Ή, η άλλη, για μια άνισα παχυλή για τέτοιους καιρούς αμοιβή στην Αλκηστη Πρωτοψάλτη προκειμένου να είναι η κορυφαία του Χορού στις κατά Χατζάκη καλοκαιρινές «Τρωάδες»...
 
Η παρουσία σ΄ ένα κρατικό φορέα ενός διευθυντή που εφαρμόζει μία πολιτική διαφορετική από το όραμα που μπορεί να έχει ένας υπουργός είναι πράγματι πρόβλημα για τον υπουργό, ειδικά αν ο τελευταίος έχει και παιδεία και άποψη και υψηλή αισθητική όπως ο Ξυδάκης. Αν η εξίσωση όμως εδώ είναι υπέρ του Ξυδάκη, ουδείς μας λέει ότι η αντιστροφή της θα είναι πάντοτε υπέρ του εκάστοτε υπουργού. Φαντάζεστε να πρέπει να επικρατήσει η αισθητική π.χ. του κυρίου Τασούλα; Οι επιλογές του κυρίου Βουλγαράκη; Το γούστο του κυρίου Παναγιωτόπουλου;
 
Συνεπώς ίσως και να ήταν κάπως σπασμωδική η κίνηση του Νίκου Ξυδάκη που ζήτησε από τον Χατζάκη τώρα (σχεδόν ένα χρόνο πριν τη λήξη της θητείας του) να παραιτηθεί γιατί «χρειάζονται νέα πρόσωπα για να υπηρετηθεί ένα νέο όραμα για το Εθνικό Θέατρο». Ο Χατζάκης αρνήθηκε, επικαλέστηκε το καταστατικό του θεάτρου κι αναδιπλώθηκε πονηρά. Ακολούθησε ανταλλαγή ανακοινώσεων και κατά τη γνώμη μου «έκτροπα», όπως η άρνηση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού να κοινοποιήσει στη Διαύγεια τις υφιστάμενες συμβάσεις έργου υπό το σκεπτικό (;) ότι αποτελούν προσωπικά δεδομένα…
 
Στην ανταλλαγή κατηγοριών παρότι ο Ξυδάκης είναι δημοσιογράφος, μαέστρος στο επικοινωνιακό παιχνίδι αποδείχτηκε ο Χατζάκης που είχε προφανώς και το know how. Το παράκανε! Έφτασε ασθμαίνων στο τέλος να βγάλει πολύ-πολύ νωρίς για τα συνήθη δεδομένα τον προγραμματισμό του Εθνικού για την επόμενη σεζόν. Παρόλα αυτά ως εδώ ο Νίκος Ξυδάκης φαίνεται να έχει απόλυτο δίκιο που θέλησε να τον παύσει. Και κατά την άποψή μου είχε. Μόνον που το δίκιο του τον οδήγησε σε ατοπήματα.
 
Πρώτον φάνηκε να είναι θεσμικά απροετοίμαστος (π.χ. να μην έχει μελετήσει τα όσα ορίζει το καταστατικό του Εθνικού) για την απομάκρυνση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Θεάτρου. Δεν υπολόγιζε βέβαια ότι ο Χατζάκης θα προτιμούσε απέναντι στο υπουργικό αίτημα για παραίτηση να αντιδράσει με πείσμα σε βάρος πρωτίστως της αξιοπρέπειάς του.
Δεύτερον, ελλείψει θεσμικών όπλων ο Νίκος Ξυδάκης εμπνεύστηκε μαζί με τον Αριστείδη Μπαλτά την ένταξη στο επικείμενο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας τροπολογίας με την οποία λήγουν οι θητείες όλων των επικεφαλής των εκατοντάδων οργανισμών που εποπτεύονται από το υπουργείο  Πολιτισμού. Αυτό όμως εξοπλίζει τον εκάστοτε υπουργό με την τεράστια εξουσία να παύει κατά βούληση τον επικεφαλής ενός οργανισμού. Προσωπικά η επιθυμία μου θα ήταν ο υπουργός Πολιτισμού να αποφασίζει και για τον διορισμό και για τη λήξη της θητείας μαζί με μία κατάλληλη επιστημονική επιτροπή - και όχι να ενισχύεται ακόμα περισσότερο η εξουσία του. Διότι αν τώρα έχω εμπιστοσύνη στην εκ των έσω γνώση του Ξυδάκη για τον πολιτισμό, ουδείς μας λέει ότι κάποτε δεν θα επανέλθουν σ΄αυτό το υπουργείο Τασούλες.
Τρίτον στο ΦΕΚ με το οποίο απομακρύνθηκε τελικώς ο Χατζάκης το σκεπτικό βασίζεται κυρίως στην παράνομη υπέρβαση του αριθμού των συμβάσεων έργου που έχει συνάψει το Εθνικό με συνεργάτες-μέλη του δ.σ. του και με τον ίδιο τον Χατζάκη. Απορία: Πληρωνόταν παραπάνω ο Χατζάκης για κάθε επιπλέον σκηνοθεσία που χάριζε στον εαυτό του; Διότι κατά τα άλλα είναι κοινό μυστικό ότι λόγω των πενιχρότατων οικονομικών τους κάποιοι επικεφαλής πολιτιστικών φορέων αναλαμβάνουν οι ίδιοι δωρεάν ή με ελάχιστο αντίτιμο περισσότερες παραστάσεις ή απευθύνονται με ανάλογη λογική αναγκαστικών εκπτώσεων σε στενούς συνεργάτες. Εστω κι έτσι όμως το ΦΕΚ επικαλείται τέλος πάντων μία παρανομία. Πιο ανησυχητικό είναι ότι  αναφέρεται στην ανάγκη να υπάρχει «αρμονία και πνεύμα συνεργασίας μεταξύ υπουργείου και καλλιτεχνικής διεύθυνσης». Γιατί θα αναρωτηθείτε. Και δικαίως αν διατηρήσετε ως υπουργικό παράδειγμα τον Ξυδάκη. Για ξανασκεφτείτε όμως πάλι πόσα «άνθη» πέρασαν από την ηγεσία του ΥΠΠΟ και για ξανασκεφτείτε αυτά τα «άνθη» να είχαν ενισχυμένο δικαίωμα να υποδεικνύουν σε έναν καλλιτεχνικό διευθυντή το έργο του. Αυτό εννοούσε προφανώς ο Μανος Χατζιδάκις όταν έλεγε και μάλιστα την εποχή που υπουργός Πολιτισμού ήταν η Μελίνα Μερκούρη πως «δεν έχουμε πολιτισμό και η απόδειξη είναι ότι έχουμε υπουργείο Πολιτισμού»! 
 
Ειλικρινά θα έβλεπα με πολύ μεγαλύτερη συμπάθεια το Σωτήρη Χατζάκη αν είχε θελήσει να φύγει χωρίς την απαράδεκτη δήλωση. Μην τρελαθούμε! Όταν δεν έχεις μιλήσει έτσι για τον πολιτισμό της κυβέρνησης Σαμαρά και της Αμφίπολης, πώς υπονοείς ότι είναι δικτάτορας κάποιος επειδή σε απομάκρυνε; Και τέλος πάντων ανατρέχοντας και πάλι στον Χατζιδάκι, τι ωραίο ήταν κι εκείνο το άλλο που έλεγε: «Είμαι λαϊκός. Αλλά όχι λαϊκίζων»!