Συνέντευξη στον Γιώργο Μυζάλη
 

Συμπληρώνει 18 χρόνια από την πρώτη του εμφάνιση στο «στίβο» του ελληνικού τραγουδιού. Δημιουργός ξεχωριστός, τραγουδοποιός ιδιαίτερος, συνομιλητής προικισμένος, ο Κώστας Λειβαδάς, μου παραχώρησε την παρακάτω συνέντευξη με αφορμή τη δημιουργική του «ενηλικίωση» και την έως τώρα πορεία του στο ελληνικό τραγούδι. 

 

Συνήθως οι εορταστικές κυκλοφορίες συντονίζονται σε στρογγυλούς αριθμούς. Για ποιο λόγο, λοιπόν, επιλέγετε να κυκλοφορήσετε το δίσκο αυτό στα 18 χρόνια πορείας; Υπάρχει κάποιος συμβολισμός στη συγκεκριμένη επιλογή; Θα λέγατε ότι τα χρόνια αυτά πέρασαν γρήγορα ή αργά;
Η ιδέα υπήρχε εδώ και αρκετά χρονιά από φίλους ακροατές, φίλους ραδιοφωνικούς παράγωγους, ανθρώπους του χώρου και βέβαια φίλους που παρακολουθούν χρονιά τις ζωντανές παραστάσεις. Να δημιουργηθεί κάποια στιγμή μια αντιπροσωπευτική συλλογή, ακριβώς λόγω της ιδιαιτερότητας στην περίπτωση μου. Να έχω δηλαδή, προσωπική δισκογραφία, αλλά ταυτόχρονα να έχω δώσει και τον μεγαλύτερο όγκο των τραγουδιών μου σε άλλους και αγαπημένους μας  ερμηνευτές. Δεν ήταν μια τυπική εμπορική έκδοση με εύρημα, αλλά μια ανάγκη ουσίας και απολύτως απαραίτητη πια, στην τόσο απρόσωπη εποχή του διαδικτύου σε ότι αφορά τους δημιουργούς τραγουδιών (έτσι κι αλλιώς στα μισά τραγούδια - στίχοι- μουσική είναι πολύ συχνά καταγεγραμμένα λάθος). Παράλληλα αποτελεί μια γιορτή για μένα και έτσι διάλεξα το 18, αυτόν τον τόσο σημαντικό αριθμό που είναι γλυκά καταγεγραμμένος στην ζωή μας, όταν όλα είναι ανοιχτά μπροστά μας και η αληθινή περιπέτεια αρχίζει. Έτσι νοιώθω μέσα στη μαυρίλα των τελευταίων χρονών  την επανεκκίνηση και αυτό θα μου άρεσε (αν και μας έχει φύγει η ψυχή) να μεταφέρω και στους φίλους ακροατές. Αθώοι ξανά, αλλά με την όρεξη και το κοφτερό ένστικτο που απαιτούν οι περιστάσεις. Άλλες φορές νοιώθω ότι πέρασε μίσος αιώνας και άλλες 5 μήνες. Όμως σε γενικές γραμμές, όσο και κι αν δεν το κατάλαβα, έχω ζήσει τους κύκλους μου και προσπαθούσα σκληρά να τους ταξινομώ κάθε τόσο συναίσθηση. 

 

Αν μπορούσατε να ξαναζήσετε κάποιες από τις στιγμές αυτής της σπουδαίας καλλιτεχνικής πορείας, ποιες θα ήταν αυτές και γιατί;
Είναι πάρα πολλές. Τόσο οι πρώτες επιτυχίες, χαρές και συναντήσεις, όσο και αλλά πολλά τελευταία που απολαμβάνει κάνεις αλλιώς πια με τα χρόνια. Θα έλεγα όμως, όπου υπήρχε σπίθα και αλήθεια. 

 

Έχετε συνεργαστεί με σπουδαίους ομότεχνούς σας τραγουδοποιούς, αλλά και ικανότατους ερμηνευτές. Υπάρχει κάποια απωθημένη συνεργασία; Κάτι που θα θέλατε να γίνει, αλλά δεν συνέβη έως τώρα;
Φυσικά.  Πάντα υπάρχει και θα υπάρχει και όχι μόνο με τους μύθους μας, αλλά και με νεότερους. Με ένα ζόρικο πρωτοεμφανιζόμενο γκρουπ που έχει κάτι να πει για παράδειγμα. Αλλά και πάλι ποιος δεν θα ήθελε να συναντηθεί με  την Χαρούλα Αλεξίου, την Ελενη Βιτάλη, την Βίκυ Μοσχολιού που ακόμα νιώθω ότι υπάρχει ανάμεσά μας. Ευτυχώς από την άλλη συναντήθηκα, μερικές φορές ακόμα δεν το πιστεύω, με τους περισσοτέρους από τους μεγάλους ήρωές μου και μάλιστα και από το ηλεκτρικό τραγούδι που τόσο αγαπώ. Νοιώθω πολύ τυχερός γι’ αυτό. Από τον Γιώργο Ρωμανό ,τους Απροσάρμοστους και τον Πάνο Κατσιμίχα, μέχρι τον Βασίλη Σκουλά, τον Νίκο Πορτοκάλογλου, τον Σταμάτη και τη Λίνα και τελευταία με τον Διονύση Σαββόπουλο. Επίσης με την Ελένη Τσαλιγοπούλου και τον Γιώργο Ανδρέου που τους είχα πρώτο δει στον Σείριο του Μανού Χατζιδάκι. Άλλες εποχές, άλλη Αθήνα.

 

Στον εορταστικό αυτό δίσκο περιλαμβάνονται και τρία νέα σας τραγούδια. Γιατί διαλέξατε αυτή την προσθήκη; Και με ποιο κριτήριο επιλέξατε τα συγκεκριμένα;
Είχαν και τα 3 κάτι από μένα και το σήμερα πολύ έντονα. Το τραγούδι με την Μαριάννα είναι από το σήριαλ «Πρώτη Σταγόνα» του Λώρη Λοιζΐδη που έχει αγαπηθεί πολύ στην Κύπρο και συνεχίζει δεύτερη χρονιά. Απολαμβάνω τις συνεργασίες με την Μαριάννα πολύ. Το «Βρέχει στην Ίωνος Δραγούμη», επιτέλους, με βρίσκει μαζί με την αγαπημένη μου φίλη Μέλινα Ασλανίδου και είναι μια βόλτα βροχερή στην Θεσσαλονίκη και στην χώρα σήμερα. Ο «Πυρετός» είναι το αιώνιο πάθος του καλλιτέχνη για την συνάντηση με το όνειρο και τον αληθινό έρωτα, για την πυροδότηση που τον κρατάει ζωντανό και χαίρομαι πολύ που ηχογραφήθηκε  με την  ηλεκτρική μπάντα που φτιάξαμε με τον Γιώργο Ζαχαρίου και τονίζει την βάση μου και από που προέρχομαι. 

 

Συμμερίζεστε την άποψη εκείνων που θεωρούν ιδανικούς ερμηνευτές τους ανθρώπους που δημιουργούν τα τραγούδια; Εσείς με ποιο κριτήριο δίνετε τραγούδια σε άλλους, από τη στιγμή που λειτουργείτε και ως ερμηνευτής των έργων σας;
Εγώ είμαι παιδί των τραγουδοποιών και των αφηγητών ιστοριών μέσα από το τραγούδι και αυτό θα παραμείνω. Ναι, πολλές φορές, μπορεί τις περισσότερες, η προσέγγιση του δημιουργού να είναι αναπόφευκτα η πιο πειστική και συγκινητική. Όμως, μια μεγάλη φωνή, ένας προικισμένος λαϊκός ερμηνευτής μπορεί να εκτοξεύσει ένα τραγούδι, να το φέρει κοντά σε πολύ περισσότερο κόσμο, ειδικά όταν αυτό και σε έκταση και σε ύφος ή χαρακτήρα ξεπερνάει τη φωνή του δημιουργού του. Εγώ όταν γράφω, συνήθως δεν έχω τίποτα άλλο στο μυαλό μου από το να δω τι είναι αυτό, τι ήθελα να πω και αν έχει στο τέλος συγκίνηση και μπορεί ν’ αποκαλύψει κάτι. Μετά έρχονται όλα τ’ άλλα. 

 

Τι θα θέλατε να συμβεί, και τι όχι, στα επόμενα δεκαοχτώ χρόνια;
(χαμόγελο) Να είμαι γερός, υγιής, δυνατός γράφοντας και τραγουδώντας, αλλά να έχουμε φροντίσει για τα τρομακτικά προβλήματα και του χώρου και της χώρας. Αργούμε πολύ σε αυτά, πάρα πολύ.

 

Πολλοί παρομοιάζουν τους καλλιτέχνες με προφήτες. Ένας τέτοιος χαρακτηρισμός ίσως είναι υπερβολικός, οπότε δεν θα σας ρωτήσω τι προβλέπετε να γίνει στη χώρα με την αλλαγή της κυβέρνησης, αλλά θα σας ρωτήσω τι θα θέλατε να γίνει;
Έγραψα το τραγούδι «Ο Τελευταίος να Κλείσει την Πόρτα» το 2009 και αποχαιρετούσα με βεβαιότητα την χώρα όπως την ξέραμε και την εποχή. Πολλές φορές δεν είναι θέμα προφητείας, αλλά ανοιχτών κεραιών και ζωής μέσα στην κοινωνία μια τέτοια καταγραφή. Σε τέτοιες συνθήκες παγκόσμιας αβεβαιότητας και συλλογικής χρόνιας αμνησίας δεν υπάρχει τίποτα να κάνει κανείς αυτή την στιγμή, εκτός από το να νοιώσει την υπευθυνότητα του σαν πολίτης, τόσο για το παρελθόν, όσο και για το μέλλον. Να προσευχηθεί όπου αισθάνεται και να δημιουργεί όσο μπορεί κόντρα στον θάνατο. Δημιουργικότητα λοιπόν... Οι καλλιτέχνες είναι και αυτοί εξουθενωμένοι, αν και οι περισσότεροι της δικής μας όχθης έχουν μάθει και θυμούνται και τα λίγα και έχουν περάσει πολλές δυσκολίες.  Προσωπικά προτιμώ να παίρνω θέση και να μιλάω μέσα από τα τραγούδια μου και όχι με ευκολία. Τα τραγούδια τα λένε όλα. 

 

Πρόσφατα, σε μια συνέντευξή του ο Διονύσης Σαββόπουλος, απαντώντας στην ερώτηση γιατί δεν έχει γράψει εδώ και χρόνια καινούργια τραγούδια, είπε ότι μπορεί και να μην έχει κάτι άλλο να πει ή κάτι άλλο να γράψει. Ότι ίσως να ήταν ως εδώ η δημιουργική του πορεία. Θέλω λοιπόν να σας ρωτήσω αν πιστεύετε ότι καταλαγιάζει ο δημιουργικός οίστρος με το πέρασμα των χρόνων.
Τι να πω τώρα. Υπάρχουν περιπτώσεις και περιπτώσεις και δεν υπάρχει κανόνας. Ακόμα και ο Σαββόπουλος που το είπε αυτό, μπορεί αύριο να επιστρέψει μ’ ένα αριστούργημα και βέβαια δικαιολογείται να το λέει και χαριτωμένα γιατί σε 15 χρόνια μέσα όρισε το τοπίο για όλους τους συγχρόνους Έλληνες τραγουδοποιούς. Αλλά και στο «Μην πετάξεις τίποτα» υπάρχει ο «Μικρός Μονομάχος», ένα τραγούδι που κάνει για 10 χρόνια. Ο Μάνος Ελευθερίου που το πιστεύει αυτό εξακολουθεί και γράφει θαύματα. Τι να  πω ... οι ζωές και οι χαρακτήρες διαφέρουν τόσο.

 

Η τραγουδοποιία στη χώρα μας, για κάποιο(υς) λόγο(υς), εκπροσωπείται περισσότερο από άνδρες δημιουργούς. Λίγες είναι οι γυναίκες δημιουργοί. Παλαιότερα, ειδικά, φαινόταν να περιορίζονται και στο ρόλο του στιχουργού. Αντίθετα, οι τραγουδίστριες είναι όσες και οι τραγουδιστές. Εσείς σαν δημιουργός έχετε κάποια εξήγηση για αυτό το γεγονός;
Ναι το έχω σκεφτεί κι εγώ πολλές φορές και με πληγώνει. Ειδικά στο ηλεκτρικό τραγούδι. Θα ήθελα να υπήρχε η Ελληνίδα Joni Mitchell, η Ελληνίδα Chrissie Hynde. Πολλά μπορεί να πει κανείς και να ενθουσιαστεί έτσι κι αλλιώς με την Λένα Πλάτωνος, την Αρλέτα, την Αφροδίτη Μάνου. Τι ωραία τραγούδια που γράφουν οι μεγάλες τραγουδίστριές μας. Δεν ξέρω. Δεν υπήρχε στην παράδοσή μας. Δεν το ευνοεί η κοινωνία μας και τα στερεότυπα της γυναίκας μέσα σε αυτήν… και βέβαια στην εκκλησιά και μέσα από την λαϊκή τέχνη του gospel που εμείς δεν την έχουμε ξεπήδησαν τόσες ερμηνεύτριες και γυναίκες δημιουργοί. 

 

Ακούσατε κάτι ενδιαφέρον από νέες κυκλοφορίες και νέες παραγωγές στο έτος που πέρασε; «Ζηλέψατε» κάτι;
Ζήλεψα τραγούδια από τον Παύλο Παυλίδη, και τι ωραία που ερμήνευσε η Τάνια Τσανακλίδου το «Να Χαθώ στα Βήματα σου» του Μπάμπη Στόκα.

 

Στις μέρες μας, που η δισκογραφία πνέει τα λοίσθια, και το βασικό μέσο διάδοσης της μουσικής είναι πλέον το διαδίκτυο, τι είναι αυτό που οδηγεί τους ανθρώπους να εκδίδουν ένα cd; Δεν είναι ξεπερασμένη τακτική αυτή; Ή είναι ακόμα νωρίς για την εγκατάλειψή της;
Σήμερα η μουσική πλασάρεται αναγκαστικά κυρίως μέσα από διαδίκτυο για τον πολύ κόσμο, σαν ένα απλό μέσο διασκέδασης, σαν ένα παιχνίδι ηλεκτρονικό, πολλές φορές και σχεδόν πάντα χωρίς την στοιχειώδη ποιότητα στον ήχο  Είναι κάτι ψυχρό αυτό η σαν να κρατάς ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι στα χέρια σου, χωρίς όμως, χωρίς την πιστότητα στον ήχο. Είναι πολύ δύσκολο ν’αναδειχθεί το μήνυμα που η μουσική και το τραγούδι έχουν να δώσουν στην ψυχή. Υπάρχει και η καλή πλευρά του διαδικτύου αλλά μέχρι να λυθεί σημαντικά αυτό το πρόβλημα που ανέφερα, δε μπορώ να μη σκέφτομαι την έκδοση του CD, ακόμα κι αν κι αυτό έχει τα προβλήματά του. Τώρα για το πόσο ευθύνη έχουμε εμείς, τι κάνουμε για το μέλλον και πόσο είχαν οι εταιρίες τα προηγούμενα 25 χρονιά και έχουν ακόμα, αλλά και η εποχή μας, είναι πολύ μεγάλη κουβέντα. Ελπίζω να την κάνουμε κάποτε...