Το 1999 κυκλοφορεί ο δίσκος «Θάλασσα στη σκάλα». Ερμηνευτής ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου.
04 Οκτωβρίου 2018Αρχική ιδέα ήταν ερμηνευτές να είναι μόνο τραγουδοποιοί. Οι αδερφοί Κατσιμίχα, ο Τσακνής, ο Μαχαιρίτσας και απ’ ότι διαβάζω στο βιβλίο του Οδυσσέα Ιωάννου με τίτλο «Ο Θάνος κι ο Μικρούτσικος» και ο Σωκράτης Μάλαμας. Δεν κρύβω ότι μου εξάπτει τη φαντασία η σκέψη πως θα ήταν αυτά τα τραγούδια τραγουδισμένα από τραγουδοποιούς. Νομίζω το γεγονός ότι και οι τέσσερίς τους συνεργάστηκαν από λίγο έως καθόλου με το συνθέτη παίζει σημαντικό ρόλο. Απ’ την άλλη, το ακατέργαστο της φωνής τους -και νομίζω πως δεν είναι υποκειμενικό- έχει μια γοητεία που, όχι ο Βασίλης αλλά, πολλές «τέλειες» φωνές θα ζήλευαν. Ο Σωκράτης Μάλαμας πάντως συνδέεται κι αλλιώς με το δίσκο. Το 1996 ο Οδυσσέας Ιωάννου έδωσε στον Σωκράτη τις «Μικρές νοθείες» για να τις μελοποιήσει, πράγμα το οποίο έκανε μεν, αλλά 3 χρόνια αργότερα. Για την ακρίβεια, την ίδια ημέρα που το τραγούδι ηχογραφήθηκε στο στούντιο με τη μορφή που το γνωρίζουμε και σήμερα. Μόλις ο Οδυσσέας Ιωάννου επέστρεψε στο σπίτι του βρήκε μήνυμα στον τηλεφωνητή απ’ το Σωκράτη το οποίο όχι μόνο έλεγε πως είχε γράψει επιτέλους το τραγούδι αλλά πώς ήταν και μία από τις καλύτερες μελωδίες που έφτιαξε ποτέ. Φυσικά ο Οδυσσέας Ιωάννου του εξήγησε πόσο μοιραία ήταν η καθυστέρησή του και τον παρακάλεσε να μην του παίξει ποτέ το τραγούδι που είχε γράψει.
Αρκετά όμως με όσα δεν έγιναν. Ας περάσουμε σε όσα έγιναν. Μπορεί για τα σημερινά δεδομένα να ακούγεται περίεργο αλλά παρόλο που ο δίσκος θεωρείται πια διαχρονικός, τον πρώτο καιρό στη MINOS μιλούσαν για ψιλό-αποτυχία του Βασίλη. Και για να αντιλαμβανόμαστε λίγο και τα μεγέθη ο δίσκος είχε ήδη πουλήσει περίπου 40.000 αντίτυπα.
Δεδομένου ότι είναι ο τρίτος δίσκος του Θάνου Μικρούτσικου για τον οποίο γράφω θα παρακάμψω πλήρως τη συνθετική του πλευρά, όσο κι αν υπήρξε καταλυτική για την επιτυχία και τη διαχρονικότητα του υλικού. Και πριν αναφερθώ στο δισκογραφικό ντεμπούτο -δεδομένης της μικρής έως τότε παρουσίας- του Οδυσσέα Ιωάννου θέλω να φωτίσω μία ακόμα πλευρά του Θάνου Μικρούτσικου. Αν κάποιος ρίξει μια ματιά στην έως τότε δισκογραφική παρουσία του στιχουργού, εύκολα θα μπορούσε να συμφωνήσει πως δεν αποτελεί ένα σαφές δείγμα δείγμα που να εξηγεί το πως ο Μικρούτσικος τον ξεχώρισε και του πρότεινε ένα ολοκληρωμένο δίσκο, πράγμα το οποίο έως τότε είχε γίνει μόνο με τον Άλκη Αλκαίο, τον Μάνο Ελευθερίου, τον Κώστα Τριπολίτη και τη Λίνα Νικολακοπούλου. Μία δεύτερη ματιά όμως ξεδιαλύνει το τοπίο. Αρκεί να θυμηθούμε πως ο Θάνος Μικρούτσικος εντόπισε τον Άλκη Αλκαίο από ένα ποίημά του στο Ριζοσπάστη -όχι κάποια απ’ τις μεγάλες του επιτυχίες- και παρουσίασε ολοκληρωμένο έργο πάνω στο Νίκο Καββαδία, αναδεικνύοντας τον, ενώ οι διανοούμενοι της εποχής τον κατέτασσαν στους ελάσσονες ποιητές. Είναι σαφές ότι έβλεπε πράγματα στο στίχο του τα οποία όλοι οι υπόλοιποι και μαζί μ’ αυτούς ούτε ο ίδιος ο Οδυσσέας Ιωάννου δεν μπορούσαν να διακρίνουν. Και, φυσικά, η μετέπειτα πορεία του στιχουργού τον δικαιώνει και με το παραπάνω. Διότι αυτή τη στιγμή είναι ο μοναδικός στιχουργός που συνδυάζει δημιουργική φλόγα με καλλιτέχνη ωριμότητα. Ισως και γιατί, αν και από σπόντα, τα πρώτα χρόνια δεν ξοδεύτηκε ψάχνοντας τον τρόπο του, αλλά έκανε επιλεκτικές συμμετοχές, πράγμα το οποίο του έδωσε «ανάσες» για τη συνέχεια. Και αυτό είναι που τον καθιστά σήμερα εξαίρεση σε μια σειρά -κατά τ’ άλλα σπουδαίων- δημιουργών, που όμως έδωσαν τα μεγάλα τους έργα στα πρώτα χρόνια της πορείας τους.
Και κάτι ακόμα. Ο Οδυσσέας Ιωάννου εν έτει 2018 δεν γράφει απλώς καλά τραγούδια. Γράφει τραγούδια που αφορούν το ευρύ κοινό. Ο ίδιος συνηθίζει να λέει ότι το τραγούδι δεν είναι 50-50, είναι 70-30 υπέρ της μουσικής. Μία δήλωση που δεν κρύβει καμία προσπάθεια μετάθεσης ευθύνης. Απλά ως ραδιοφωνικός παραγωγός ξέρει καλά ότι δεν είναι ο στίχος εκείνος που βασικά θα καθορίσει την πορεία ενός τραγουδιού. Ούτε κανένα παράπονο. Κι αυτό φαίνεται στη γραφή του. Διότι, δεν δείχνει καμία πρεμούρα να τον αποκαλούν ποιητή -χάριν κολακείας- όπως συχνά συμβαίνει με άλλους στιχουργούς και στον βωμό αυτού να θυσιάζει εξαίσιες μελωδίες πάνω σε δύσβατα νοήματα.
Βέβαια όλα τα παραπάνω περιγράφουν τον Οδυσσέα Ιωάννου του σήμερα. Όπως ο ίδιος μου είπε: «Ένας πιτσιρικάς που δίνει στίχους στην αρχή θέλει και να εντυπωσιάζει και να είναι παράξενος και πρωτότυπος... ...Αλλά αυτά τα αμαρτήματα είναι αμαρτήματα που τα κάνουμε όλοι μας ξεκινώντας. Η απλότητα είναι κάτι το οποίο αποκτάται μετά από πολλά χρόνια και μετά από πολλή άσκηση επάνω στο χαρτί και δεν ξέρω ακόμα αν την έχω αποκτήση στο βαθμό που θα ήθελα». Μάλιστα αναφέρει πως το τραγούδι με τίτλο «Γιατί να μην κεράσω» θα ευχόταν να μην το είχε γράψει ποτέ, διότι το θεωρεί ένα δήθεν θυμωμένο τραγούδι. Όμως, αν και πράγματι αναρωτιέμαι τι είναι εκείνο που είδε ο Θάνος Μικρούτσικος στον Ιωάννου πριν τη συνεργασία τους, ο στιχουργός στο “Θάλασσα στη σκάλα” αφήνει χωρίς αμφιβολία τα πρώτα ίχνη του. Θα σταθώ μονάχα σε ένα τραγούδι. «Η ζωή των άλλων», είναι το τραγούδι του αύριο για τον Οδυσσέα Ιωάννου. Μου επιβεβαίωσε και ο ίδιος ότι ήταν από μικρός πλήρως συνειδητοποιημένος σε ότι αφορά τη ζήλεια κι αυτό εξηγεί βέβαια και το «ακαριαίο» -όπως θέλει να το λέει- και συμπαγές -θα προσθέσω εγώ- του συγκεκριμένου στίχου. Παρόλα αυτά δεν αρνείται, πως αν μπορούσε να γυρίσει το χρόνο πίσω, σίγουρα θα διόρθωνε κάποιες κακοτεχνίες στο δίσκο, τονίζοντας όμως πως δεν θα επικαιροποιούσε με τίποτα την ιδεολογία του, διότι θα αποτελούσε αλλοίωση της στιγμής.
Και επιστρέφω ξανά στο συνθέτη. Έχω ακούσει τουλάχιστον 2-3 διαφορετικές ιστορίες που εταιρείες προσπάθησαν να πείσουν τον Θάνο Μικρούτσικο να αλλάξει κάποιο στίχο και ο ίδιος αρνήθηκε. Δεν ήμουν δύσπιστος ως προς αυτό. Κάθε άλλο. Το σκηνικό όμως που φανταζόμουν είχε τον Θάνο Μικρούτσικο να λέει τα εξής: «Οδυσσέα, ξέρεις τι; δεν θέλω να επέμβω στο στίχο σου αλλά στο τάδε τραγούδι νομίζω ότι το πρώτο μισό του δεύτερου κουπλέ μπορείς να το κάνεις καλύτερα…». Και η σκέψη μου δεν ήταν κακοπροαίρετη. Το να δίνεις το βήμα σε ένα νέο στιχουργό είναι μεγάλο δώρο. Το να μην επιτρέπεις καμία επέμβαση στο κείμενό του είναι κληρονομιά για όλους τους στιχουργούς. Πλην, όμως, το να αφήσεις την απειρία του εκάστοτε στιχουργού -αν και δε συνέβη στον Οδυσσέα Ιωάννου- να μουτζουρώσει το χαρτί του, ίσως είναι ανεπανόρθωτο. Όμως αυτά τα πράγματα είναι ζυγαριά. Κι εδώ αποκαλύπτεται μία ακόμα σημαντική πτυχή του Θάνου Μικρούτσικου. Ρώτησα ευθέως τον Οδυσσέα Ιωάννου. Μου λέει «σίγουρα υπήρχαν πράγματα που ο Θάνος θα πίστευε ότι μπορώ να τα βελτιώσω. Δε μου το ζήτησε». Άρα η ελευθερία που έδινε δεν συνδεόταν με το καλλιτεχνικό εκτόπισμα του κάθε στιχουργού. Ήταν ζήτημα ιδεολογίας. Και στη ζυγαριά του συνθέτη τα μεγέθη δεν ήταν συγκρίσιμα.
Τέλος θέλω να σταθώ στο εξής: όσο παρακολουθώ τον Οδυσσέα Ιωάννου μου δίνει την αίσθηση του αντιστάρ σε όλες του τις ιδιότητες. Ξεκίνησε να κάνει ραδιόφωνο μετά από παρότρυνση. Δεν ήταν όνειρό του να γράψει στίχους. Δεν τον αδίκησε κανείς. Δεν βρήκε κλειστές πόρτες. Πρόσφατα έκανε θέατρο με παρότρυνση του Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Γράφει τραγούδια μόνο με παραγγελία. Ο Οδυσσέας Ιωάννου δεν θα μπορούσε να είναι κινηματογραφικός ήρωας. Δεν έχει να σου πει καμία δακρύβρεχτη ιστορία. Κι αν έχει, δεν θα στην πει ποτέ. Εμένα πάντως κάτι δε μου πήγαινε καλά. Τον ρώτησα, αν του συνέβη ποτέ να έχει μία τόσο δυνατή ιδέα, που να τον κάνει να γράψει στίχο εκτός προγράμματος δίσκου. Μου λέει «αν θέλω να γράψω κάτι πολύ, το κάνω πεζό». Αυτό ομολογώ πως εξηγεί κάπως τα πράγματα. Ο Οδυσσέας Ιωάννου είναι στιχουργός μόνο στα χαρτιά. Η καρδιά του ανήκει στο πεζό. Απλά αντιλαμβάνεται την αξία του και -χωρίς να την πλασάρει σε κανένα περιτύλιγμα- μας κάνει τη χάρη να γράφει και στίχο.
Αυτός είναι ο Οδυσσέας Ιωάννου.
Κι αυτός ήταν ο δίσκος «Θάλασσα στη σκάλα».
Υ.Γ. Σε μια δεκαετία θα γράφονται ανάλογα κείμενα για τον δίσκο «Τελευταίος εαυτός» που έκαναν ο Οδυσσέας Ιωάννου με τον Θέμη Καραμουρατίδη και τη Γιώτα Νέγκα. Τουλάχιστον σε ότι αφορά τον Οδυσσέα η πρόθεση και το αποτέλεσμα κουμπώνουν απόλυτα σε αυτό το δίσκο.
* Τις επόμενες ημέρες θα διαβάσετε μία μεγάλη συνέντευξη με τον Οδυσσέα Ιωάννου.
