Η Άννα Βλαβιανού και ο Δημήτρης Κανελλόπουλος στέκονται απέναντι (ο ένας με τον άλλον) εκφράζοντας αντίθετες απόψεις σχετικά με το ζήτημα του γυμνού ζευγαριού που εμφανίζεται στο φινάλε του «Πουθενά» του Δημήτρη Παπαϊωάννου. Nα φορέσει φύλλο συκής στην αποψινή πρεμιέρα των επισήμων εγκαινίων του κτιρίου Τσίλερ ή όχι;
23 Οκτωβρίου 2009Η Άννα Βλαβιανού και ο Δημήτρης Κανελλόπουλος στέκονται απέναντι (ο ένας με τον άλλον) εκφράζοντας αντίθετες απόψεις σχετικά με το ζήτημα του γυμνού ζευγαριού που εμφανίζεται στο φινάλε του «Πουθενά» του Δημήτρη Παπαϊωάννου. Nα φορέσει φύλλο συκής στην αποψινή πρεμιέρα των επισήμων εγκαινίων του κτιρίου Τσίλερ ή όχι;
Αν και, για να είμαστε ακριβείς, ουδέποτε τέθηκε τέτοιο ζήτημα. Ουδείς ζήτησε να ντυθούν οι γυμνοί πρωταγωνιστές. Ούτε καν η Αρχιεπισκοπή Αθηνών η οποία, δήλωσε, επισήμως, ότι ο κ. Ιερώνυμος δεν έθεσε προϋποθέσεις προκειμένου να παρευρεθεί στην παράσταση του Εθνικού Θεάτρου. Απόψε αναμένεται να παραστούν, επίσης, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου και άλλοι, μεταξύ των οποίων και ο αρχιεπίσκοπος.
Ο (φιλολογικός, έστω) διάλογος πάντως άνοιξε: Πρέπει ή όχι να ντυθούν οι γυμνοί πρωταγωνιστές της παράστασης μπροστά στους επισήμους; Και, κυρίως, μπροστά στον αρχιεπίσκοπο;
Γράφει η Άννα Βλαβιανού
Ντυμένοι; Τι ντροπή!
Ελάτε να ντύσουμε τους γυμνούς! Ποιούς γυμνούς; Και γιατί; Επειδή έβαλε κρύο και θα κρυώσουν; Επειδή, ξαφνικά, τους έπιασε ντροπή; Επειδή ανταλλάσσουν την ελευθερία που συμβόλιζαν γυμνοί με την κοινωνική σύμβαση; Επειδή, για μια στιγμή, δεν θέλουν να προκαλέσουν το κοινό αίσθημα; Ή γιατί, για μια στιγμή, δεν ακολουθούν το marketing, δεν απευθύνονται σε εύκολους εντυπωσιασμούς και αποφεύγουν να δυσαρεστήσουν συντηρητικές πεποιθήσεις; Τι απ όλα αυτά επρόκειτο να συμβεί απόψε, και πιθανώς δεν θα συμβεί μετά τον θόρυβο που προκλήθηκε απ το ενδεχόμενο ο Δημήτρης Παπαϊωάννου να ντύσει τους δυο γυμνούς χορευτές του στην επίσημη πρεμιέρα του «Πουθενά» όπου θα παρευρεθούν ηγετικές προσωπικότητες του κράτους και της εκκλησίας; Ο Παπαϊωάννου, δεν θα μάθουμε ποτέ τι τελικά επρόκειτο να κάνει αφού δήλωσε ήδη πως δεν θα το κάνει. Μα να ντύσει τους γυμνούς! Ντύνονται τα αγάλματα! Τι είναι η τέχνη, αν πράγματι κάτι συμβολίζει; Φέτα; Ότι θέλει ο πελάτης; Αν την προτιμά αλμυρή έχουμε, κι αν την θέλει σκληρή, επίσης, έχουμε! Το γυμνό, το όχι επί τούτου, είναι θέση, άποψη, αισθητική, ποίηση, ρεαλισμός. Το επί τούτου είναι «τυράκι» για πεινασμένα βλέμματα. Είναι εισιτήρια που γεμίζουν το ταμείο, και στις πρεμιέρες _ως γνωστόν_ κανείς δεν πληρώνει… Το γυμνό είναι η ηθική της ομορφιάς. Το γυμνό που ντύθηκε, κατόπιν «πονηρής» σκέψης, είναι υπόκλιση στον συμβιβασμό και δεν ταιριάζει σε ελεύθερες ψυχές…
Γράφει ο Δημήτρης Κανελλόπουλος
Από τη στιγμή που ο ίδιος ο δημιουργός του έργου θέλει να «ντύσει» τους γυμνούς πρωταγωνιστές του, δεν έχει κανένα νόημα να αναφερόμαστε σε «πρέπει» και «δεν πρέπει». Το δήλωσε ξεκάθαρα ο Παπαϊωάννου στη χθεσινή Ελευθεροτυπία: «Ξέρω καλά πού πρέπει να αναδιπλώνομαι χωρίς να νιώθω ότι κάνω συμβιβασμούς, τόσο ως καλλιτέχνης όσο και ως άτομο. Το ίδιο ίσχυε και όταν επέλεξα στο Πεκίνο η "Μήδειά" μου να είναι ντυμένη και όχι γυμνή. Δεν μπορείς να παρουσιάζεις μπροστά σε μουσουλμανικό, για παράδειγμα, κοινό γυμνά σώματα».
Δεν τίθεται επομένως κανένα ζήτημα λογοκρισίας όπως, λόγου χάριν, στην περίπτωση του κομμένου βίντεο του Κώστα Γαβρά στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Ο Παπαϊωάννου αλλάζει μόνος το έργο του, ο Γαβράς δεν δέχτηκε καμία παρέμβαση. Είναι δύο εντελώς διαφορετικές καταστάσεις.
Αυτό είναι και το κλειδί της υποθέσεως. Τι λέει ο καλλιτέχνης; Αν θεωρεί πως αλλάζοντας κάτι αλλοιώνεται η ουσία αλλά και οι συμβολισμοί του έργου του. Από τη στιγμή ωστόσο που ο δημιουργός θεωρεί πως όλα βαίνουν καλώς όπως και να παρουσιάζονται οι πρωταγωνιστές του, ντυμένοι ή γυμνοί, δεν υπάρχει λόγος να μπαίνουμε σε συζητήσεις.
Γεννώνται βέβαια άλλου είδους ερωτήματα: Γιατί τους παρουσιάζει γυμνούς στις «κανονικές» παραστάσεις; Μήπως τελικά είναι κάτι το αχρείαστο και άνευ συμβολισμού; Κι αν ναι, γιατί το έκανε; Μόνο για να προκαλέσει; Και πως αποκηρύσσει έτσι με ευκολία το, κατά γενική ομολογία, πιο προκλητικό σημείο της παράστασης; Μήπως τελικά η πρόκληση ήταν από την αρχή το ζητούμενο; Έτσι, όμως, απαξιώνει το δημιούργημά του. Πάνε και οι όποιοι συμβολισμοί, πάνε όλα. Και γελάω με όλους εκείνους που έγραφαν στις εφημερίδες διθυράμβους για το έργο του Παπαϊωάνου ανακαλύπτοντας στις γυμνές σκηνές του τέλους ένα σωρό συμβολισμούς. Για τη μοναξιά του ανθρώπου, τη σύγχρονη αποξένωση, την εσωστρέφεια, πιθανότατα και την… αστυφιλία ή την… αυθαίρετη δόμηση μέσα στα δάση. Αν ντύνονταν πλέον οι χορευτές, τι θα έλεγαν; Τέλος η μοναξιά και η αποξένωση; Ήρθαμε όλοι πιο κοντά;
Επί της ουσίας 1: Ο Λουίς Μπουνιουέλ γέλαγε με τους κριτικούς. «Ανακαλύπτουν συμβολισμούς στις ταινίες μου που ούτε καν είχαν περάσει από το μυαλό μου» έλεγε.
Επί της ουσίας 2: Αντί να λέμε για τη λογοκρισία στο φιλμάκι του Γαβρά δεν θα ήταν καλύτερα να λέγαμε για το ίδιο το φιλμάκι που, κατά τη γνώμη μου, είναι αμφιβόλου καλλιτεχνικής αξίας; Ούτε για τα νηπιαγωγεία…
