Μία μελέτη στο άλμπουμ του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα.
03 Οκτωβρίου 2019Τι είναι πολιτικό τραγούδι; Το συγκεκριμένο ερώτημα έχει απασχολήσει αρκετά τον καλλιτεχνικό κόσμο. Οι δημοσιογράφοι αρέσκονται να ρωτούν και οι καλλιτέχνες αρέσκονται να αποφεύγουν την απάντηση. Μία απ’ τις πιο χαρακτηριστικές απαντήσεις είναι η εξής: «Έτσι κι αλλιώς, σχεδόν τα πάντα είναι πολιτική πράξη».
Έχω το συγκεκριμένο δίσκο στα χέρια μου 7 χρόνια και μόλις τώρα συνειδητοποιώ ότι πρόκειται για μια βαθιά πολιτική πράξη. Ο δίσκος δεν θα θεωρηθεί ποτέ -από άποψη περιεχομένου- πολιτικός, και καλά θα κάνει, αλλά η δημιουργία του είναι μια πολιτική -για να μην πω αντιστασιακή- πράξη.
Κανείς, μα κανείς, βέβαια δεν θα ισχυριστεί πως ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας κατέθεσε κατά τη διάρκεια της κρίσης τις βαθύτερες πολιτικές αναλύσεις. Πλην όμως, είπε απλά -και κάποιες φορές ίσως και πεζοδρομιακά- πως επιχειρείται ένας οικονομικός διαχωρισμός της Ευρώπης, ο οποίος τυγχάνει να συμπίπτει γεωγραφικά. Με λίγα λόγια, πως επιχειρείται η φτωχοποίηση των λαών της Μεσογείου. Το γεγονός λοιπόν ότι το 2012 ξεκίνησε ένα ταξίδι στις συγκεκριμένες χώρες, γνώρισε ανθρώπους, συνεργάστηκε μαζί τους και δημιούργησε το δίσκο, ναι, είναι μια σπουδαία πολιτική πράξη, που αναμφίβολα δεν έχει αποτιμηθεί μέχρι στιγμής.
Βέβαια δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν πως οι επανεκτελέσεις, οι διασκευές και εν προκειμένω οι μεταφορές τραγουδιών στα ελληνικά δεν μπορούν να σταθούν δίπλα στις πρώτες εκτελέσεις των τραγουδιών. Τους κατανοώ, είναι λογικό κάποιος να προτιμά -για παράδειγμα- τη φωνή με την οποία συνέδεσε το εκάστοτε τραγούδι και όχι κάποια άλλη, ακόμα κι αν τεχνικά είναι αρτιότερη. Έτσι κι αλλιώς λίγες είναι οι περιπτώσεις που, ενώ το πρωτογενές υλικό ήταν καλό, κάτι στράβωσε, δεν αναδείχθηκε στην πρώτη εκτέλεση και χρειάστηκε μία άλλη στιγμή και ενδεχομένως και μία άλλη οπτική ώστε να φωτιστούν τα -έως τότε- σκοτεινά σημεία του τραγουδιού. Και σε κάθε περίπτωση, ναι, αν δεν το κάνεις δικό σου το τραγούδι, άστο στην ησυχία του και γράψε κάτι καινούργιο.
Όμως υπάρχει κι ακόμη μία οπτική. Στο δίσκο συμμετέχουν πολλοί σπουδαίοι καλλιτέχνες, κάποιοι περισσότερο και κάποιοι λιγότερο αναγνωρίσιμοι στο ελληνικό κοινό. Και βέβαια ο τρόπος με τον οποίο θα συναντηθεί ο ακροατής με το τραγούδι δεν είναι πάντα ο προφανής. Αν λοιπόν αυτός ο δίσκος ήταν αφορμή για να διευρύνουν κάποιοι άνθρωποι τους μουσικούς τους ορίζοντες, είναι ένα επιπλέον κέρδος.
Και κάτι τελευταίο σχετικά με το γιατί συμβαίνουν τέτοιου είδους δίσκοι. Προσωπικά μπορώ να προσάψω διάφορα πράγματα στο έντεχνο, αλλά οφείλω να πω ότι αν ένα πράγμα δεν έχω εντοπίσει στα χρόνια που ασχολούμαι, είναι η μεθόδευση και ο προγραμματισμός με απώτερο σκοπό το κέρδος. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων κινητήριος δύναμη είναι το συναίσθημα. Στην προκειμένη περίπτωση, δεν θεωρώ τυχαίο ότι δεν λείπουν από το δίσκο οι Branduardi, Battisti και Dalla. Να σημειωθεί μάλιστα πως το τραγούδι του Angelo Branduardi με τίτλο «Στη γιορτή της αυγής», αν και χρόνια γνωστό, δεν είχε δισκογραφηθεί από το Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, παρά μόνο σε ένα live δίσκο με τίτλο «Αλκυονίδες μέρες», που κυκλοφόρησε το 2005.
Οι διασκευές που ξεχωρίζω από τον δίσκο είναι ο «Ταύρος», ένα τραγούδι του Francis Cabrel που περιγράφει το βασανιστήριο που βιώνει ένας ταύρος στις ταυρομαχίες, το τραγούδι αφιερωμένο «Στη Μαρία Κάλλας» και το «Αν κάτι κάποτε σωθεί» σε μουσική του Josep Tero και λόγια του αείμνηστου Μάνου Ελευθερίου. Και θα αναφέρω ακόμα ένα τραγούδι. Η «Συνηθισμένη μέρα» με τη συμμετοχή της Μαρίας Φαραντούρη είναι σημαντική στιγμή μέσα στο δίσκο. Πρόκειται για ένα πολύ σκληρό κείμενο του Ισαάκ Σούση, ένα απ’ τα πολλά τέτοια που εχει εμπιστευτεί στον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα.
Και εδώ οφείλω να πω πως ο Μαχαιρίτσας είχε μία δημιουργική πτυχή που, αν και δεν είναι τόσο γνωστή, είναι ιδιαιτέρως σημαντική. Σχεδόν σε όλους του τους δίσκους έβαζε 1-2 τραγούδια δεύτερης ακρόασης από μελοποιήσεις σημαντικών κειμένων. Είναι χαρακτηριστικό πως ο Μάνος Ελευθερίου του εμπιστεύτηκε τα τελευταία χρόνια πολλά τέτοια τραγούδια ξέροντας ότι δεν θα κακοπέσουν. Τραγούδια που βέβαια απέφευγε να λέει στις ζωντανές του εμφανίσεις. Αντιλαμβάνομαι πως ήταν συνειδητή επιλογή του.
Δεν θέλω βέβαια, σε καμία περίπτωση, να αφορίσω τα τραγούδια εκείνα του Μαχαιρίτσα που συνδέονται με την εφηβεία μας. Και το λέω αυτό διότι η αμφισβήτηση είναι κύριο συστατικό της νεότητας. Όλοι μας, μέχρι να φτάσουμε σε μια ηλικία που θα επιστρέφαμε αδιαπραγμάτευτα στη νεότητα, αμφισβητούμε κάθε προηγούμενο εαυτό μας. Σνομπάρουμε τον πρώτο μας έρωτα, τις πρώτες μας απόψεις, ακόμα και τα πρώτα τραγούδια που αγαπήσαμε. Σίγουρα όλοι έχουμε ένα τραγούδι, που κάποτε θεωρήσαμε πως ήταν πολύ λίγο για τα γούστα μας. Σε ότι αφορά εμένα ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας των ζωντανών εμφανίσεων άνηκε σε αυτή την, μέσα σε πολλά εισαγωγικά, αποκηρυγμένη περίοδο. Και, φυσικά, ξέρω πως είναι θέμα χρόνου να μετανιώσω που νομίζω πως δεν τα ‘χω πια ανάγκη τα τραγουδάκια, αλλά η συνειδητοποίηση, πολλές φορές, δεν άπτεται της λογικής, αλλά του βιώματος.
Σημαντικές, για να επανέλθω, είναι και οι ελληνικές συμμετοχές στο δίσκο. Άλλες αναμενόμενες κι άλλες που ξαφνιάζουν. Θα επισημάνω αυτή του Χάρη Κατσιμίχα, δεδομένου ότι οι εμφανίσεις του τα τελευταία 20 χρόνια είναι λίγες και καλές. Όσο το σκέφτομαι πάντως μου έρχονται στο μυαλό πολλοί Έλληνες και ακόμα περισσότεροι ξένοι καλλιτέχνες που θα μπορούσαν να υπάρχουν στο δίσκο. Όμως οι άγγελοι τους καθενός μας είναι διαφορετικοί. Και εν έτει 2012 αυτοί ήταν οι άγγελοι του Λαυρέντη.
Επιστέγασμα του συγκεκριμένου σπουδαίου εγχειρήματος ήταν η συναυλία που πραγματοποίησε ο Λαυρέντης τον Ιούνιο του 2012 στο Παναθηναϊκό στάδιο, με παρόντες όλους αυτούς τους σπουδαίους καλλιτέχνες. Και μιας και λέμε για αγγέλους η συναυλία έκλεισε με το τραγούδι «Ήτανε μια φορά», που ερμήνευσε σε πρώτη εκτέλεση ο Νίκος Ξυλούρης.
