Υπάρχει πολιτικό τραγούδι σήμερα; Και ποιο είναι αυτό; Πού μπορώ να το βρω και με ποιο τρόπο να ψάξω;
10 Μαΐου 2023
Του Γιώργου Μυζάλη
Αυτή η στήλη φιλοδοξεί να εντοπίσει πολιτικά τραγούδια του σήμερα, αλλά και να καταγράψει τις ιστορίες, τους συσχετισμούς και τις αφορμές που τα γέννησαν.
Πόσο χαίρομαι που, κάθε τόσο, ένα τραγούδι τέτοιο, από εκείνα που εκλαμβάνονται ως πολιτικά, μου «χτυπάει την πόρτα». Και πόσο με συγκινεί να σκέφτομαι ότι υπάρχουν ακόμα τραγουδοποιοί που διαλέγουν το δύσκολο δημιουργικό δρόμο, το δρόμο της καρδιάς, της ψυχής και του μυαλού τους. Ένα τέτοιο τραγούδι θα απασχολήσει σήμερα ετούτη εδώ την «κατακερματισμένη» στήλη: τα «Παράξενα πουλιά» του Δημήτρη Μητσοτάκη.
Θυμάμαι, κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου για το πολιτικό τραγούδι, τον Λευτέρη Παπαδόπουλο να θέτει μια προϋπόθεση για το χαρακτηρισμό ενός τραγουδιού ως πολιτικό: την αλληγορία στο στίχο. Μολονότι δεν συμφώνησα ποτέ με τον σπουδαίο στιχουργό (με όλο το θάρρος), ομολογώ πως η αλληγορία, για το δημιουργό που τη χρησιμοποιεί εμπνευσμένα και έξυπνα, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό «όπλο». Κάτι τέτοιο επιτυγχάνει και ο Μητσοτάκης στο εν λόγω τραγούδι. «Παράξενα» κι «ανεπιθύμητα» πουλιά ταλαιπωρούνται από άλλα «καλοζωισμένα» και «ιθαγενή» πουλιά στην προσπάθειά τους να συνυπάρξουν. Οι συνειρμοί ξεκάθαροι προκαλούν ανατριχίλες.
Πόσο «ξένο» φαντάζει το νόημα του τραγουδιού συνδεδεμένο με τα πτηνά του ουρανού και πόσο καθημερινό, αληθινό και συχνό είναι για τους ανθρώπους; Πόσο ντροπιαστικό επίσης; Κι άλλοτε το έχω γράψει: είναι μέγα προσόν για ένα τραγούδι να «σε φέρνει σε δύσκολη θέση». Να σε θέτει προ των ευθυνών σου.
Το συγκεκριμένο τραγούδι έχει μερικά «όπλα» ακόμα: μια εθιστική μελωδία που κυριεύει το μυαλό εξυπηρετώντας παράλληλα τον αλληγορικό στίχο και μια συν-ερμηνεύτρια «χαμαιλέοντα», τη Νεφέλη Φασούλη που ενδύεται μια από τις άπειρες φορεσιές της γκάμας της και απογειώνει το τελικό αποτέλεσμα. Η μελοποίηση είναι τόσο εύστοχη, όσο και ύπουλη: πιθανότατα η μελωδία θα σε έχει αιχμαλωτίσει στο repeat, προτού να το καταλάβεις,και θα έχεις γίνει κοινωνός ενός στίχου που, κάτω από άλλες συνθήκες, μπορεί και να μην καταλάβαινες ή να απέφευγες.
Ποια πουλιά είναι τελικά τα παράξενα; Τα αποδημητικά ή τα ιθαγενή; Και (επιτρέπεται να) υπάρχει πραγματικά η διάζευξη στο ερώτημα. Το τραγούδι του Μητσοτάκη δίνει το ερέθισμα της απάντησης σε όποιον έχει τη διάθεση και τα κότσια να την επιχειρήσει.
################
Μια βάρκα ήρθε από μακριά
φέρνει παράξενα πουλιά
παράξενα, να δεις, πουλιά που βγήκαν στο λιμάνι.
Έχουν περίεργη λαλιά
ζητούν νερό, ζητούν φωλιά
δυο λόγια μέσα απ’ την καρδιά ο νους τους να γλυκάνει.
Μια βάρκα ήρθε από μακριά
κι έχει τρομάξει η γειτονιά
έχει τρομάξει η γειτονιά και κλαίνε οι μανάδες.
Βροντούν αμπάρες και κλειδιά
κρατούν μαχαίρια τα παιδιά
κρατούν μαχαίρια τα παιδιά κι αρχίζουν οι καβγάδες
Μη ζητάς απάντηση, μικρό χελιδόνι
ξέρεις όποιος κάηκε, φωτιά δεν ζυγώνει
κι όποτε το τζάμι σου κρυφά θα θολώνει
άκου το τραγούδι που στη γη σου ριζώνει.
Μη ρωτάς τι έφταιξες, κανένας δεν ξέρει
σβήστηκε το χνάρι σου από κείνα τα μέρη
όσα πήρε ο άνεμος ξανά δεν θα φέρει
σήκω και περπάτησε και δώσ’ μου το χέρι.
Μια βάρκα ήρθε από μακριά
τσούρμο παράξενα πουλιά
σπασμένα έχουνε φτερά και προσκυνούν το χώμα.
Κι όλο κοιτούν τον ουρανό
σαν να ’ναι κάτι μακρινό
το σπίτι τους το αλλοτινό που νοσταλγούν ακόμα.
Μια βάρκα ήρθε από μακριά
στην αγορά θα πουν πολλά
τι θέλουν τούτα τα πουλιά και πώς θα δουν χαΐρια.
Είναι το τζάκι μας σβηστό
και το φαΐ μας λιγοστό
και το φαΐ μας λιγοστό. Κλειστά τα παραθύρια.
Μη ζητάς απάντηση, μικρό χελιδόνι
ξέρεις όποιος κάηκε, φωτιά δεν ζυγώνει
κι όποτε το τζάμι σου κρυφά θα θολώνει
άκου το τραγούδι που στη γη σου ριζώνει.
Μη ρωτάς τι έφταιξες, κανένας δεν ξέρει
σβήστηκε το χνάρι σου από κείνα τα μέρη
όσα πήρε ο άνεμος ξανά δεν θα φέρει
σήκω και περπάτησε και δώσ’ μου το χέρι.
