Της Δέσποινας Παπαγεωργίου

 

Πέντε χρόνια μετά, στις 11 Δεκεμβρίου 2015, στην απέναντι όχθη της Μεσογείου, θα συλλαμβάνονταν καστανάς, και, με την ίδια κατηγορία, θα κατασχόταν η πραμάτειά του. Ευτυχώς, ο τελευταίος δεν θα αυτοπυρπολούνταν, όμως η περιπέτειά του θα επιβεβαίωνε ότι υπάρχουν ακόμα οι συνθήκες που καταδίκασαν, πριν από δυο ολόκληρους αιώνες (το 1815), σε πέντε χρόνια κάτεργα έναν πεινασμένο άντρα γιατί είχε κλέψει μια φραντζόλα ψωμί, τον Γιάννη Αγιάννη…
 

Γιατί η σύγχρονη πραγματικότητα καθημερινά επιβεβαιώνει τον άνθρωπο πίσω από το σύνθημα «Είμαστε το 99%», ειδικό στη μελέτη των ανισοτήτων Τομά Πικετί, ο οποίος συμπεραίνει («Το Κεφάλαιο τον 21ο Αιώνα») ότι, από ορισμένες απόψεις, η ανισότητα σήμερα είναι μεγαλύτερη από εκείνη του 19ου αιώνα (οπότε συγγράφτηκαν και οι «Άθλιοι»).
 

Παρόλο που ο Αγιάννης «έζησε» αφού είχε ανατραπεί με τη Γαλλική Επανάσταση το καθεστώς απόλυτης μοναρχίας του Λουδοβίκου ΙΔ’, οι τεράστιες ανισότητες στις οποίες στηριζόταν το καθεστώς αυτό δεν είχαν ακόμα εκλείψει. Υπενθυμίζουμε ότι στην προεπαναστατική Γαλλία, το προνομιούχο 2% του πληθυσμού (ευγενείς και κλήρος) κατείχε τη μερίδα του λέοντος σε γη και πλούτο, και κυβερνούσε τον τόπο. Το 20% του προϋπολογισμού δινόταν για να συντηρηθούν τα λούσα των Βερσαλλιών, ενώ το 98% του πληθυσμού (η Τρίτη Τάξη, οι «αβράκωτοι») βίωνε την εξαθλίωση.  Η συνέχεια είναι γνωστή: ο Λουδοβίκος ΙΣΤ’, η σύζυγός του, Μαρία Αντουανέτα, και δεκάδες χιλιάδες άλλοι προνομιούχοι οδηγήθηκαν στη γκιλοτίνα.
 

Μεταπηδώντας, χωροχρονικά, στην Ελλάδα του σήμερα, υπενθυμίζουμε ενδεικτικά για την διευρυνόμενη ανισότητα, ότι την ώρα που η Έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής (25/9/2014) συμπέραινε ότι 6.300.000 Έλληνες πολίτες βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας ή απειλούνται από αυτή, η έκθεση της Wealth-X κατέγραφε εκτίναξη του αριθμού των πολύ πλούσιων στην Ελλάδα (565 το 2014 από 505 το 2013) και ετήσια αύξηση της περιουσίας τους κατά 16,7%…
 

Είναι, λοιπόν, αποτέλεσμα της διευρυνόμενης φτωχοποίησης, που οι σύγχρονοι Αγιάννηδες εξωθούνται κάποτε στην παρανομία για να επιβιώσουν.

Ο καστανάς, ισχυρίζονται κάποιοι, έπρεπε να συλληφθεί γιατί ο νόμος δεν κάνει διακρίσεις. Είναι, όμως, έτσι; Ένα απλό παράδειγμα: συνολικά οι οφειλές των καναλιών προς το Δημόσιο για το τέλος χρήσης των τηλεοπτικών συχνοτήτων έφθανε, τον Απρίλιο του 2015 (όπως ανακοίνωνε ο υπουργός Επικρατείας Νίκος Παππάς αναρτώντας τα στοιχεία στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ) το ποσό των 24.150.633,93 ευρώ για τα έτη 2011-2014. Πήγε ποτέ η αστυνομία, συνοδεία γερανού, να κατάσχει την υλικοτεχνική τους υποδομή, όπως έσπευσε να κάνει με τη φουφού του καστανά;

Παρομοίως, είναι (λογικά) παράνομο να μην κόβεται απόδειξη για μια τυρόπιτα, αλλά η πρακτική του «tax ruling» που επιτρέπει σε μια επιχείρηση να ρωτήσει εκ των προτέρων ποιας φορολογικής μεταχείρισης θα τύχει από τις αρχές της χώρας και να λάβει σχετικές νομικές εγγυήσεις, πρακτική στην οποία βασίστηκαν οι μυστικές φορολογικές συμφωνίες πολυεθνικών κολοσσών με αρχές του Λουξεμβούργου μέσω των οποίων φέρονται να φορολογήθηκαν σε πολύ μικρή κλίμακα (υπόθεση LuxLeaks) είναι νομότυπη! 

 

Και, τελικά, σε ποιον νόμο καλείται ο πολίτης να υπακούσει;

Ο Μοντεσκιέ, στο «Πνεύμα των Νόμων» προέβλεπε εθελούσια υποταγή του πολίτη στους νόμους που ο ίδιος θεσπίζει, ενώ ο Ρουσσώ έγραφε ότι η ελευθερία είναι «η υποταγή στον νόμο που υπαγορεύουμε στον εαυτό μας», εφόσον όμως «οι νόμοι είναι πράξεις της γενικής βούλησης», με πυξίδα το δημόσιο και όχι το ιδιοτελές συμφέρον.
 

Διεθνώς, όμως, σήμερα, η τάση είναι οι νόμοι να συγγράφονται από υπερεθνικά σχήματα (π.χ. Κομισιόν, χρηματοπιστωτικά ιδρυματα, λομπίστες) που ούτε λογοδοτούν στους πολίτες ούτε ελέγχονται από αυτούς.
 

Και ποιον μπορεί να εξυπηρετούν οι νόμοι παρεκτός τον νομοθέτη τους;

Ποιον εξυπηρετεί, για παράδειγμα, η επικείμενη Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ (TTIP), στην οποία, μεταξύ άλλων, υπάρχει η πρόβλεψη οι εταιρείες να μπορούν να μηνύουν κράτη όταν θεωρούν ότι θίγεται το συμφέρον τους, λειτουργώντας επί της ουσίας ως νόμος ανώτερος από τους εθνικούς; 

Στην Ελλάδα, μάλιστα, ελέω Μνημονίου, νομοθετεί και τύποις πλέον η υπερεθνική ελίτ -αντί για το Κοινοβούλιο- όπως αυτή εκπροσωπείται από το κουαρτέτο. Και οι πολίτες καλούνται να υπακούσουν στους νόμους που διαμορφώνονται ερήμην τους.
 

Συνεπώς, η έννοια του νόμου έχει διαφοροποιηθεί σε μια εποχή τεράστιου ελλείμματος δικαιοσύνης και δημοκρατίας. Κάπου, λοιπόν, σε αυτό το σημείο, κι εκεί όπου ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ λέγοντας «η φονικότερη μορφή βίας είναι η φτώχεια» συγκλίνει με τον οικονομολόγο Πολ Κρούγκμαν, που υποστηρίζει ότι «[Η] Ανισότητα Σκοτώνει» βρίσκεται ο χώρος δικαίωσης του καστανά της Θεσσαλονίκης και των απανταχού φτωχοδιαβόλων.