Ο Μίλτος Πασχαλίδης μιλάει στο e-tetRadio.
23 Νοεμβρίου 2018Συνέντευξη στον Παναγιώτη Χαραλαμπάκη
Για μένα ο Μίλτος Πασχαλίδης αποτελεί μέτρο σύγκρισης για κάθε συναυλία που παρακολουθώ και είναι ο βασικός λόγος που -πια- είμαι αρκετά επιλεκτικός στα live που πηγαίνω. Έχοντας διαβάσει τις περισσότερες συνεντεύξεις του είναι αυτονόητο πως πολλές απαντήσεις σε προφανή ερωτήματα θα τις γνώριζα ήδη. Γι’ αυτό και έκανα απλά κάποιες ερωτήσεις που ήθελα καιρό να του κάνω.
Θα ήθελα να σας ρωτήσω πώς εξηγείτε αυτή την αύξηση του κόσμου που σας ακολουθεί και δισκογραφικά αλλά και στις συναυλίες;
Δεν ξέρω εγώ το ζω, δεν μπορώ να το ερμηνεύσω κιόλας.
Έχετε αλλάξει κάτι;
Κάτι θεαματικό όχι. Πιθανόν να βελτιώσαμε κομμάτια ενορχήστρωσης και προγράμματος. Η ψίχα όμως είναι η ίδια. Εγώ το εισπράττω -μπορεί να κάνω και λάθος- σαν μιας μορφής επιβράβευση της επιμονής μου εδώ και είκοσι χρόνια να υπερασπίζομαι ένα συγκεκριμένο είδος τραγουδιού. Νομίζω λοιπόν ότι οι άνθρωποι που αγαπούν αυτό το τραγούδι σαν να μαζεύονται όλοι μαζί και έρχονται να τραγουδήσουμε παρέα. Κάπως έτσι το αισθάνομαι, χωρίς να είμαι σίγουρος.
Κατά πόσο αισθάνεστε δικαιωμένος;
Το δικαιωμένος είμαι μια βαριά κουβέντα με την έννοια ότι το αντίθετο του είναι το αδικημένος. Εγώ ούτε όταν είχαμε λιγότερο κόσμο ένιωθα αδικημένος, ούτε τώρα νιώθω καμία σούπερ δικαίωση. Χαρά παίρνω. Ποιός δεν θα ήθελε αυτό που κάνει να έχει μεγαλύτερη απήχηση και μάλιστα χωρίς να έχει κάνει την παραμικρή έκπτωση;
Είχα δει την παρουσίαση απ’ «Τα τραγούδια που ζούνε λαθραία». Θυμάμαι τον Οδυσσέα Ιωάννου να λέει πως είχε φοβηθεί μήπως το υλικό φέρει την ηλικία της εποχής που δημιουργήθηκε. Αν και προσωπικά δεν το αισθάνομαι θεωρώ ότι και να ίσχυε κάτι τέτοιο τα τραγούδια θα κυκλοφορούσαν έτσι κι αλλιώς. Απλά επειδή είναι τραγούδια του Άλκη Αλκαίου και του Μάριου Τόκα. Το λέω με την έννοια ότι υπερτερεί το συναίσθημα σε ότι κάνετε, χωρίς να υπάρχει κάποιο στρατηγικό πλάνο. Το αντιλαμβάνεστε ή απλά συμβαίνει;
Βέβαια. Επικρατεί το συναίσθημα και το ένστικτο. Πλάνο δεν είχα ποτέ. Καταλάβαινα στην πορεία ότι οι σωματικές μου αντοχές είναι ένας δίσκος κάθε δύο χρόνια και πάντα ξεκινάω να γράφω τραγούδια για τον επόμενο δίσκο όταν αισθάνομαι ότι ο προηγούμενος δεν με καλύπτει. Είτε ο στίχος είτε η μουσική. Αλλιώς δεν γράφω.
Αισθάνομαι πως το ίδιο ισχύει και στις συνεργασίες σας.
Στις συνεργασίες είναι ακόμα πιο συναισθηματικό. Όταν μπήκα στη δουλειά ήθελα να συνεργαστώ με όσους θαύμαζα σαν ακροατής. Και να τους γνωρίσω και από μια προνομιακή θέση, αυτή του συνεργάτη. Από ένα σημείο κι ύστερα, όταν μπορούσα πια κι εγώ να παίξω επί ίσοις όροις, έπαιζα κυρίως με αυτούς που ήταν κατα κύριο λόγο συγγενείς μου μουσικά και φίλοι μου. Οι οποίοι στο τέλος της μέρας ήταν ακριβώς αυτοί που θαυμάζω.
Ίσως είναι δική μου αίσθηση αλλά νομίζω πως δεν είστε ο άνθρωπος που θα επιδιώξει μία συνεργασία, ειδικά τα τελευταία χρόνια μετά τις συνεργασίες σας με τον Χρήστο Θηβαίο, τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα και τον Θάνο Μικρούτσικο.
Οχι, οι συνεργασίες είναι μια χαρά. Άσε που η συνύπαρξη μου με τους μουσικούς είναι κι αυτή μια συνεργασία. Αλλά πια έχουν γίνει πολλά τα τραγούδια. Αυτή τη στιγμή έχω πει στη δισκογραφία 250 τραγούδια. Και σε μια μεγάλη συναυλία χωράνε 40-45. Δηλαδή apriori μένουν 200 τραγούδια έξω. Αν συνεργαστώ με κάποιον δε θα πω 40, θα πω 15. Οπότε ακόμα λιγότερα. Οπότε αρχίζουν και παραπονιούνται τα τραγούδια και παραπονιούνται και οι άνθρωποι που έρχονται να δουν μια παράσταση. Άρα ας εξαντλήσουμε τη δυνατότητα που έχουμε να παίζουμε και αν βαρεθώ τελείως τον εαυτό μου θα παίξω και με κάποιον άλλο. Και έτσι κι αλλιώς γι’ αυτό γίνεται μία συνεργασία. Ξέρεις, έχουμε παραγνωρίσει την ανία ως βαθύτητη κινησιουργό δύναμη. Η οποία φυσικά είναι πολυτέλεια. Οι άνθρωποι που εργάζονται όλη τη μέρα δεν προλαβαίνουν να έχουν ανία. Όταν μπορείς να έχεις ελεύθερο χρόνο και κάποια στιγμή να βαρεθείς, τότε κινητοποιούνται πράγματα μέσα σου. Εγώ δεν μπορώ να μείνω για πολύ καιρό αδρανής. Βαριέμαι εύκολα. Και το πρώτο που βαριέμαι είναι ο εαυτός μου. Άρα αν βαρεθώ θα παίξω με κάποιον άλλο.
Φέτος εμφανίζεστε στο Σταυρό του Νότου…
Ναι απ’ το Σάββατο 24/11. Για όλα τα Σάββατα μέχρι το Μάρτη. Μπορεί και παραπάνω.
Αυτή τη στιγμή υπάρχει κάτι είτε δισκογραφικά είτε συγγραφικά το οποίο δεν γνωρίζουμε;
Έχω σχέδια, δεν έχω τίποτα άλλο. Διότι για μένα έκανα προσωπικό ρεκόρ. Δύο χρόνια, δύο δίσκοι. Δηλαδή το ‘16 οι «Περσείδες» και το ‘17 τα «Τραγούδια που Ζούνε Λαθραία». Άρα δεν ετοιμάζω εγώ κάποιο δίσκο. Συζητάω όμως με συναδέλφους κάποιες συνεργασίες, οι οποίες δεν είναι ανακοινώσιμες ακόμα. Κείμενα πάντα γράφω. Έχω στο μυαλό μου μια ιδέα για ένα βιβλίο, αλλά αυτή τη στιγμή βρίσκομαι στη φάση της διαπραγμάτευσης με την τεμπελιά. Δηλαδή δεν είμαι πάρα πολύ βέβαιος ότι εχω τεμπελιάσει αρκετά ώστε να με εκνευρίσω και να κάτσω να το ολοκληρώσω. Γράφω σκαριφίματα.
Αν δεν κάνω λάθος υπάρχουν και κάποια ανέκδοτα στιχάκια του Άλκη Αλκαίου. Υπάρχει κάποιο σχέδιο για αυτό το υλικό;
Είναι πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου, δεν τα έχω ξεχάσει. Απλά μου περνάνε διάφορες ιδέες. Στην αρχή σκεφτόμουν να τα κάνω ολοκληρωμένο δίσκο γιατί είναι δώδεκα στιχάκια. Απ΄την άλλη όσο περνάει ο καιρός αισθάνομαι ότι τα τραγούδια είναι ετεροβαρή. Ότι δηλαδή δεν είναι όλα το ίδιο σημαντικά και ότι αν ήταν εδώ ο Άλκης θα διορθώναμε 3-4 , θα βγάζαμε 2 άλλα, δηλαδή θα ήταν αλλιώς. Τώρα έχω αυτά τα δώδεκα που είναι δεδομένα. Άλλες φορές μου φτιάχνουν ένα κύκλο τραγουδιών και άλλες φορές θέλω να χρησιμοποιήσω ένα κάπου αλλού. Δεν είμαι ακόμα σίγουρος τι θέλω να κάνω με το υλικό. Το σίγουρο είναι πως όλα θα κυκλοφορήσουν κάποια στιγμή.
Με βασικό παράδειγμα το μεγάλο ενδιαφέρον των τελευταίων ετών για κάποια παλιότερα τραγούδια του Θανάση Παπακωνσταντίνου σκέφτομαι το εξής: Αν έχει σημασία να βγάλει κάποιος τα τραγούδια του τη στιγμή που τα γράφει; Να εκφράσει τη γενιά του δηλαδή. Έχει νόημα αυτό;
Δεν είμαι σίγουρος. Ωραίο είναι για τον άνθρωπο που το γράφει. Μια ανακούφιση. Εμένα μου έχουν συμβεί και τα δύο. Και να πει κάποιος ένα τραγούδι μου δέκα χρόνια μετά και να γίνει επιτυχία. Της Λήθης το Πηγάδι εννοώ. Μου έχει συμβεί και ένα τραγούδι μου να κυκλοφορήσει ακαριαία. Νομίζω δεν έχει μεγάλη σημασία. Σημασία έχει αν θα μείνει. Τα τραγούδια κρίνονται απ’ τη διάρκειά τους στο χρόνο και -όπως έχει πει και ο Μικρούτσικος- απ’ το αν μπορούν να έχουν διείσδυση σε παραπάνω από μία γενιές. Τότε μπορείς να πεις ότι ένα τραγούδι δικαιώνεται. Έτσι συνέβη λοιπόν και με κάποια τραγούδια του Θανάση. Διότι δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο Θανάσης ήταν ποτέ της μόδας. Οπότε αυτό σημαίνει ότι αυτά τα τραγούδια κάπως άντεξαν, με κάποιους τρόπους. Άλλοτε υπόγειους και άλλοτε υπέργειους. Ωραίο είναι. Αλλά ωραίο είναι και να βγάζεις ένα δίσκο και μετά από ένα μήνα γίνεται χαμός.
Το σκέφτομαι με την έννοια ότι κάποτε έγραψε ένα τραγούδι και τα άτομα που το ακούνε τώρα μπορεί να μην είχαν γεννηθεί τότε.
Α ναι, εγώ το είπα και χθες σε μια συναυλία που ο κόσμος τραγουδούσε ομοθυμαδόν το Καπηλειό ενώ το 80% αυτών δεν είχε γεννηθεί τότε, διότι το τραγούδι αυτό γράφτηκε το ‘90. Δηλαδή οι 20άρηδες όταν γράφτηκε το τραγούδι δεν ήταν ούτε υποψία. Αυτη είναι και η δική μας ανταμοιβή.
Σας απασχολεί ο πήχης σας ή δίνετε δικαίωμα στο εαυτό σας να κυκλοφορήσει ένα δίσκο που δεν θα κάνει μεγάλη επιτυχία;
Εμένα με ενδιαφέρει μόνο ο αισθητικός μου πήχης. Επανειλημμένα έχω κυκλοφορήσει τραγούδια που ήξερα εξ αρχής ότι δεν θα έχουν μεγάλη απήχηση. Αλλά και ποιός το ξέρει αυτό και ποιός θα το κρίνει; Και επίσης μπορεί να πεις ένα τραγούδι και να σώσεις μια ψυχή. Εμένα με ενδιαφέρει ο αισθητικός μου πήχης και απ’ αυτόν προσπαθώ να μην παρεκκλίνω. Ο πήχης της απήχησης δεν με εχει απασχολήσει ποτέ, ειδικά όταν γράφω.
Νομίζω πως και οι λάθος προβλέψεις για τραγούδια που θα γίνονταν επιτυχίες είναι τόσες πολλές που δικαιώνουν τους δημιουργούς που παλεύουν να υποστηρίξουν τα τραγούδια τους απέναντι σε εταιρίες.
Ειδικά στην Ελλάδα που τα μεγέθη είναι μικρά και μονίμως είναι κάποιοι ημιμαθείς τύποι που σε κοιτάνε, σου κλείνουν το μάτι και σου λένε έλα θα σου δείξω εγώ πως γίνεται. Έχει μεγάλη πλάκα. Όταν ήμασταν μικροί μπορεί και να ψαρώναμε λίγο. Αλλά τώρα έχει καταδειχθεί και η γελοιότητα του πράγματος.
Το αντίθετο σας έχει συμβεί; Δηλαδή φαντάζομαι ότι τα πρώτα χρόνια έπρεπε να πεισθούν κάποιοι άνθρωποι ότι τα τραγούδια τα οποία γράφετε θα κάνουν κάποια επιτυχία ώστε να βγει ο δίσκος. Πλέον φαντάζομαι πως δεν υφίσταται κάτι τέτοιο. Έχετε βρεθεί στην αμήχανη στιγμή να είστε μόνος απέναντι στο υλικό χωρίς μια δεύτερη γνώμη.
Εμένα πάντα η στάση μου απέναντι στις εταιρίες ήταν ένα μείγμα θράσους και άγνοιας κινδύνου. Πήγαινα με τη λογική του take it or leave it. Δεν διαπραγματευόμουν τίποτα. Έλεγα αυτό είναι και αν σας αρέσει. Γι’ αυτό και άργησα θεωρητικά να κάνω δίσκο, ενώ θα μπορούσα να βγάλω πολύ νωρίτερα. Διότι ο πρώτος δίσκος μου βγήκε στα 26-27 μου, ενώ τραγούδαγα στους Χαΐνηδες από 19. Αλλά δεν έμπαινα στη διαδικασία να δεχτώ από κάποια εταιρεία κριτική στους δίσκους. Φυσικά όταν ήμουν μικρότερος δειγμάτιζα τραγούδια στους ομότεχνους μου. Επανειλημμένα έβαζα στον Διονύση Τσακνή να ακούσει τραγούδια μου. Όπως επίσης τις Κακές συνήθειες τις είχα παίξει πρώτη φορά στη Δήμητρα Γαλάνη, όταν ήμασταν παρέα στο Χάραμα. Είχε εντυπωσιαστεί μάλιστα, πράγμα που μου έδωσε μεγάλο κίνητρο και χαρά. Παλιότερα στον πρώτο δίσκο μου είχα δείξει τραγούδια στην Αφροδίτη Μάνου. Και ο Λαυρέντης είχε ακούσει τραγούδια μου. Αυτοί οι άνθρωποι ήθελα να ακούν τα τραγούδια μου και να μου λένε τη γνώμη τους. Τώρα κάθε άνθρωπος που αυτοχρίζεται παραγωγός σε μια εταιρεία χωρίς να ξέρει καν τι σημαίνει η λέξη δεν μου λέει τίποτα.
Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι το καλύτερο σας τραγούδι μπορεί να το έχετε γράψει;
Α πα πα! Πολύ απαισιόδοξο μου φαίνεται αυτό. Όχι δεν το έχω σκεφτεί και να σου πω κάτι, μη μου βάλεις και την ιδέα πρωί-πρωί!(γέλια) Πιθανόν να έχω γράψει το πιο δημοφιλές τραγούδι μου, αυτό το έχω σκεφτεί. Αλλά το πιο ωραίο μου τραγούδι όχι. Το πιο ωραίο μου τραγούδι θα το γράψω, δεν το έχω γράψει.
Αυτό ήθελα να ακούσω. Σας ευχαριστώ πολύ.
Κι εγώ σ’ ευχαριστώ.
Ο Μίλτος Πασχαλίδης θα εμφανίζεται από Σάββατο 24/11 και κάθε Σάββατο στο Σταυρό του Νότου.
