Review στο άλμπουμ που κυκλοφόρησε πριν λίγες εβδομάδες.
14 Ιανουαρίου 2019Την ύπαρξη αυτού το υλικού τη γνώριζα απ’ το 2014 και ομολογώ πως αρκετό καιρό περίμενα να δω κάποια απ’ τα τελευταία στιχάκια του Άλκη Αλκαίου. Πρόσφατα που μίλησα με τον Παντελή Θαλασσινό γι’ αυτό το δίσκο (διαβάστε ΕΔΩ) μου είπε πως «παρόλο που ο Άλκης ήταν ένας άνθρωπος χτυπημένος απ’ τη ζωή στα στιχάκια που μελοποίησε κυριαρχεί η αισιοδοξία και η αγάπη». Κι απ’ τη μία είναι λογικό ένας άνθρωπος που η ζωή του τον στριμώχνει να ψάχνει διαφυγή στην τέχνη του, αλλά απ’ την άλλη θέλει πολύ μεγάλο θάρρος για να γράφεις και μην αυτοβιογραφείσαι πουθενά. Θέλει πολύ μεγάλο θάρρος για να φτιάχνεις κόσμους στους οποίους δε χωράς. Και αν κάτι έψαχνα σ’ αυτά τα τραγούδια ήταν η απάντηση στο ερώτημα: πως άραγε γράφει ένας νικημένος άνθρωπος;
Το υλικό αυτό προοριζόταν εξ ολοκλήρου για τη φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου και ο Παντελής Θαλασσινός ήταν και για τους δύο η ιδανική επιλογή ώστε να μελοποιήσει τα στιχάκια. Πλην όμως «η ζωή είναι αυτό που σου συμβαίνει όταν είσαι απασχολημένος με άλλα σχέδια». Το γράμμα του Άλκη με τα στιχάκια είχε ημερομηνία 13 Απριλίου 2012 και στα χέρια του Παντελή Θαλασσινού έφτασε στις 17 Απριλίου, τη μέρα δηλαδή που έφυγε από τη ζωή ο Δημήτρης Μητροπάνος. Όμως δεν θα σταθώ παραπάνω στην -κατά τα άλλα πολύ ενδιαφέρουσα- ιστορία αυτού του δίσκου. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην συνέντευξη με τον Παντελή Θαλασσινό και φυσικά στο βιβλίο που συνοδεύει τον συγκεκριμένο δίσκο.
Η αλήθεια είναι πως είναι η πρώτη φορά που επιχειρώ να γράψω ένα κείμενο για ένα κύκλο νέων τραγουδιών και οφείλω να ομολογήσω πως και τώρα που γράφω -μετά από αρκετές ακροάσεις- δεν μπορώ να υποσχεθώ πως δεν θα αναθεωρήσω κάτι από αυτά που θα γράψω.
Πάντως αν για κάτι είμαι απόλυτα σίγουρος αυτό είναι ο Άλκης Αλκαίος. Και δεν εννοώ ότι οι στίχοι του είναι ή όχι καλύτεροι από τους προηγούμενους ή εν πάση περιπτώσει απ’ ότι περίμενα. Προσωπικά με αφήνει ασυγκίνητο μια τέτοια σύγκριση. Και θα εξηγήσω το γιατί. Τις προηγούμενες μέρες έτυχε να διαβάσω την εξής δήλωση *: «Αν θέλεις να κοροϊδέψεις τον κόσμο καταφεύγεις ή στο λαϊκισμό ή στην πρωτοπορία. Γιατί στην κανονική τέχνη δεν γίνεται, θα σε καταλάβουν. Λοιπόν όσο φθηνό βρίσκω το στίχο “μείνε μαζί μου έγκυος…” άλλο τόσο φθηνό βρίσκω και τον στίχο “Πως να ημερέψει ο νους μ΄ένα σεντόνι”. Περνάει ως πρωτοπορία αλλά είναι μαϊμού».
Επιτρέψτε να μην αναφέρω τον άνθρωπο που υπογράφει τη συγκεκριμένη δήλωση, λέγοντας μόνο ότι πρόκειται για Έλληνα τραγουδοποιό πρώτης γραμμής. Με αφορμή λοιπόν αυτή τη δήλωση θέλω να πω ότι έχω αναρωτηθεί πολλές φορές αν ο τάδε καλλιτέχνης είναι ή όχι καριερίστας. Διότι πιστεύω ακράδαντα ότι οι λέξη «επιτυχημένος» και η λέξη «καλλιτέχνης» είναι ασυμβίβαστες με την έννοια ότι αν θες να είσαι «επιτυχημένος» δεν μπορείς να θες να είσαι και «καλλιτέχνης« και το ανάποδο. Για να μην παρεξηγηθώ αυτό που λέω αφορά μόνο την αρχική πρόθεση. Φυσικά υπάρχουν επιτυχημένοι δημιουργοί και ερμηνευτές που είναι καλλιτέχνες και με το παραπάνω. Όμως η αναγνωρισιμότητα και η αποδοχή προέκυψαν στην πορεία. Και βέβαια είμαι πάντα καχύποπτος απέναντι στην ασάφεια. Θεωρώ μάλιστα την δήθεν ποιητικότητα θανάσιμο αμάρτημα της στιχουργίας, στα όρια της εξαπάτησης. Αλλά όχι όταν μιλάμε για τον Άλκη. Όχι όταν μιλάμε για έναν νικημένο άνθρωπο. Όχι όταν μιλάμε για έναν άνθρωπο που πλήρωσε τις απόψεις του με τη ζωή του. Αρνούμαι να πιστέψω ότι ο ίδιος άνθρωπος θα προδώσει την αισθητική του στο βωμό της πρωτοπορίας. Κι αν όλη η Ελλάδα τραγουδάει την Πιρόγα και δεν έχει ιδέα τι εννοεί ο Αλκαίος, αυτό είναι δικό μας πρόβλημα όχι δικό του. Ο Άλκης απλώς έφτιαχνε μικρές τρίλεπτες διαφυγές από το σώμα του. Κι έτσι έκανε και σ’ αυτό το δίσκο. Και δεν είναι ότι αποφεύγω να συγκρίνω ή να κατακρίνω τον Αλκαίο. Εξάλλου ο δίσκος έχει στιχάκια που σε πιάνουν απ’ το λαιμό με το πρώτο κιόλας άκουσμα. Αναφέρω ενδεικτικά κάποια:
«μην παίρνεις τίποτα της μετρητοίς, να μ’ αγαπάς και να μ’ αμφισβητείς» - Της Φωτιάς
«να ξεγελούν τη μοναξιά αυτοί που ζουν για πλάκα, / να λαμπαδιάζουν τα κορμιά στου έρωτα τη θράκα» - Της Παρέας
«απόψε όποιον και να δώσεις, τον εαυτό σου θα προδώσεις» - Το Δαχτυλίδι
«βότσαλα που στρογγύλεψαν του κόσμου οι τρικυμίες» - Τα Βότσαλα
«η βάρκα δεν ακούει το βαρκάρη» - Το Νησί της Αγάπης
Απλά γνωρίζοντας την διαδρομή -καλλιτεχνική και μη- ενός ανθρώπου με αφορά το αποτύπωμά του κάθε φορά και όχι η ευρηματικότητα του στο θέμα ή στην εκάστοτε ρίμα.
Τώρα σε ότι αφορά τη μελοποίηση νομίζω πως «έγιναν όλα όπως έπρεπε να γίνουν». Και το λέω υπό το πρίσμα του ότι το κείμενο προϋπάρχει και κατά συνέπεια απαιτεί. Απαιτεί τα σωστά κλειδιά ή έστω κάποια απ’ αυτά. Και νομίζω ότι οι μελωδίες έγιναν όπως έπρεπε. Δικαίως ο Παντελής Θαλασσινός νιώθει σίγουρος γι’ ετούτη τη δουλειά. Για την ώρα ξεχωρίζω το «Νησί της αγάπης», το «Της φωτιάς», τα «Βότσαλα» και το «Πανέρι». Σιγά σιγά κερδίζει έδαφος και το «Δαχτυλίδι». Θα ήταν άδικο να μην αναφέρω ότι οι συμμετοχές της Φαίδρας Θαλασσινού και της Λιζέτας Καλημέρη κουμπώνουν με πολύ όμορφο τρόπο στα συγκεκριμένα τραγούδια που επιλέχθηκαν και πως, ξέροντας τον αρχικό προορισμό των τραγουδιών αυτού του δίσκου, σε καμία απ’ τις ακροάσεις του δίσκου δεν σκέφτηκα πως θα ήταν τα τραγούδια αυτά αν τα έλεγε ο Μητροπάνος. Κι αυτό το συγκαταλέγω στα μεγάλα συν του δίσκου.
Τέλος, αν πρέπει να σταθώ σε κάτι το οποίο δε μου άρεσε στο δίσκο, θα πω πως πεισματικά προσπερνούσα και προσπερνώ την -έστω και συγκυριακά- τρίτη -κατά σειρά δημοσίευσης- μελοποίηση του «Κλόουν». Φυσικά όλες οι εκδοχές είναι ευπρόσδεκτες, αλλά μετά τις προσεγγίσεις του Θάνου Μικρούτσικου και του Μάριου Τόκα στο στίχο του Αλκαίου δε νιώθω πως χρειαζόμουν μία ακόμη. Το γιατί ο Άλκης έδινε τον ίδιο στίχο σε παραπάνω από έναν συνθέτες και το γιατί δεν είχε επιλέξει μία εκδοχή ως βέλτιστη είναι ερωτήματα που υποθέτω πως δεν θα απαντηθούν. Επίσης παρόλο που το «13ο Ηλιοτρόπιο» είναι μια εξαιρετική πρωτοβουλία του Παντελή Θαλασσινού και του Δημήτρη Λέντζου, αυτό το μωσαϊκό αναφορών σε αγαπημένα τραγούδια του Άλκη, σαν τεχνική, δυστυχώς αντανακλά -τουλάχιστον σε μένα- μια ευκολία -και λέω δυστυχώς γιατί δεν πιστεύω ότι ήταν αυτή η πρόθεση- και αν δεν το ερμηνεύω λάθος, διαρκώς με αποσπά απ’ το να αφεθώ στα νέα μονοπάτια που προσπαθεί ν’ ανοίξει το τραγούδι.
Αυτά μπόρεσα να αποκωδικοποιήσω για την ώρα. Επιφυλάσσομαι για οποίο τραγούδι αδίκησα και ξέρω ότι με περιμένει στη γωνία. Αυτά είναι τα 12+1 Ηλιοτρόπια. Καλή σας ακρόαση.
* Η δήλωση υπάρχει στο βιβλίο του Γιώργου Μυζάλη με τίτλο «Το πολιτικό τραγούδι στην Ελλάδα (1974-2002)». Την παραθέτω και ολόκληρη: «Στην Ελλάδα υπάρχει καλλιτεχνική πρωτοπορία, η οποία ποτέ δεν με έβρισκε σύμφωνο, γιατί ήταν φιλάρεσκη και ανειλικρινής. Αν θέλεις να κοροϊδέψεις τον κόσμο καταφεύγεις ή στο λαϊκισμό ή στην πρωτοπορία. Γιατί στην κανονική τέχνη δεν γίνεται, θα σε καταλάβουν. Λοιπόν όσο φθηνό βρίσκω το στίχο “μείνε μαζί μου έγκυος…” άλλο τόσο φθηνό βρίσκω και τον στίχο “Πως να ημερέψει ο νους μ΄ένα σεντόνι».
