«Η Μόσχα, δεν μπορούσε να μην έχει εκπομπή στα ελληνικά. Εκπομπές, όχι εκπομπή».
13 Φεβρουαρίου 2023Ο Γιώργος Γούσιας είχε γράψει ένα εξαιρετικό κείμενο με τίτλο «Μνήμες ραδιοφώνου». Σήμερα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου αναδημοσιεύουμε ένα απόσπασμα από αυτό που αφορά ελληνικές εκπομπές ραδιοφώνων του ανατολικού μπλοκ.
Ο αγαπημένος μας ήταν ο ραδιοφωνικός σταθμός Βουδαπέστης και η συμπάθεια αυτή ξεκινούσε από το γεγονός ότι στο ελληνικό χωριό Μπελογιάννης της Ουγγαρίας ζούσε ο θείος μου. Όμως ο σταθμός είχε ειδήσεις με έντονο ελληνικό ενδιαφέρον και το πιο σημαντικό ότι κάθε Τετάρτη και κυρίως κάθε Σάββατο και Κυριακή είχε μουσική εκπομπή με επιλογές και μηνύματα ακροατών. Η εκπομπή αυτή ξεκινούσε με τη φράση “μεταδίνουμε το τακτικό γραμματοκιβώτιό μας με τον ταχυδρόμο σας Ίστβαν Μόλναρ στο μικρόφωνο”. Ο “Ούγγρος” Ίστβαν Μόλναρ (Στέφανος Μυλωνάς σε ελληνική απόδοση) δεν ήταν παρά ο ηπειρώτης την καταγωγή και γεννημένος στο Λεωνίδιο Αρκαδίας, Γιώργος Σιώμος, που πάνω από τρεις δεκαετίες ήταν ο συνδετικός κρίκος χιλιάδων πολιτικών προσφύγων και μεταναστών σε όλη την Ευρώπη με τις οικογένειές τους στην πατρίδα. Το μουσικό σήμα του σταθμού ήταν το Ουγγρικό Εμβατήριο από την Καταδίκη του Φάουστ του Έκτορα Μπερλιόζ και ήταν αυτή η πρώτη μου επαφή με την κλασσική μουσική. Για την ελληνική εκπομπή του σταθμού της Βουδαπέστης συνεργάστηκαν αξιόλογοι άνθρωποι που βρέθηκαν εξόριστοι στις ανατολικές χώρες, όπως ο Δημήτρης Χατζής, η Έλλη Αλεξίου, ο Απόστολος Σπήλιος (Σπήλιος Δουναβίτης) κ.α. και το πρόγραμμα που παρουσίαζαν ήταν ποικίλο.
Κάποτε-κάποτε η βελόνα σταματούσε στο Βουκουρέστι. Και εάν από τη Βουδαπέστη το όνομα του ηγέτη της χώρας αναφερόταν σπάνια και σχεδόν αγνοούσαμε ποιος ήταν, αντίθετα το όνομα του Ρουμάνου ηγέτη Γκεόργκε Γκεοργκίου Ντεζ το άκουσα τόσες φορές, που δεν το έχω λησμονήσει από τότε! Και να φανταστεί κανείς δεν είχε αρχίσει ακόμα η εποχή Τσαουσέσκου! Στο διάστημα 1959-1962 είχε γίνει μια μεγάλη κινητοποίηση για την απελευθέρωση του Μανώλη Γλέζου, βουλευτή ήδη από το 1961, ο οποίος είχε καταδικαστεί με άλλους συγκατηγορούμενους από το Στρατοδικείο Αθηνών. Στην καμπάνια αυτή συμμετείχε και ο σταθμός του Βουκουρεστίου με ένα ένθετο σε κάθε του εκπομπή που είχε τον τίτλο “και τώρα η ρουμπρίκα μας, λευτεριά στο Μανώλη Γλέζο“. Όταν, σπανιότατα, συναντώ τη λέξη “ρουμπρίκα” το μυαλό μου γυρίζει σε κείνη την εποχή, αρκετές δεκαετίες πίσω. Οι εκπομπές του Βουκουρεστίου διανθίζονταν πάντα με κομμάτια της λαϊκής ρουμάνικης μουσικής και μου άρεσε πολύ ο “Κορυδαλλός” (Ciocarlia) του George Enescu.
Σπανιότερα ακούγαμε τη Σόφια και κυρίως την Κυριακή που είχε μουσική εκπομπή. Πότε-πότε έβαζαν και βουλγάρικα τραγούδια, με κάτι γυναικείες φωνές, καταπληκτικές. Τότε καταλάβαινα τη θεία τη Σοφία, που άμα άκουγε καμιά να τραγουδάει καλά, έλεγε: Ά, μωρέ τι καλά που τραγουδάει, σαν Βουλγάρα!
Τα Τίρανα με την εκπομπή στα ελληνικά “Σας μιλούν τα Τίρανα” είχαν ένα άλλο ύφος. Εναντίον των “αμερικάνων ιμπεριαλιστών” και εναντίον των “ρεβιζιονιστών της Σοβιετικής Ένωσης”, δημιουργούσαν την εντύπωση ότι όλοι επιβουλεύονται τη γειτονική χώρα αλλά “η Αλβανία είναι ισχυρή κι αυτοί ουρλιάζουν άδικα, σαν το λύκο στο φεγγάρι” καθώς τους άκουσα να λένε ένα βράδυ!
Από τις χώρες του ανατολικού συνασπισμού, εκπομπή στην ελληνική γλώσσα είχε και η Πράγα και θυμάμαι μια χρονιά την πρώτη του Σεπτέμβρη που κουβαλούσα ξύλα με το γάιδαρο από το δάσος. Τελειώνοντας τη δουλειά, κατάκοπος, νωρίς το βραδάκι και ψάχνοντας στα βραχέα κύματα για κανένα σταθμό, έπεσα επάνω στην Πράγα, που είχε ρεπορτάζ από την πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς. “Καλύτερα να κουβαλάω ξύλα όλη μέρα, παρά να πάω σχολείο από πρώτη του μήνα”, είπα από μέσα μου.
Η Μόσχα, δεν μπορούσε να μην έχει εκπομπή στα ελληνικά. Εκπομπές, όχι εκπομπή. Άρχιζε από νωρίς το πρωί στα βραχέα και τελείωνε με την έβδομη, νομίζω, εκπομπή της ημέρας αργά τα μεσάνυχτα στα μεσαία, που έχουν καλή απόδοση τη νύχτα. Το μουσικό σήμα ήταν ένας απλός ήχος καμπάνας που στο παιδικό μου μυαλό συνδυάστηκε με τα ψηλά καμπαναριά του Κρεμλίνου. Η Μόσχα είχε πολλές ειδήσεις που εξυμνούσαν τις επιτυχίες της Σοβιετικής Ένωσης και των Λαϊκών Δημοκρατιών, πάρα πολλές αναλύσεις ιδεολογικού χαρακτήρα, παρουσίαζε και ελληνικά θέματα, χωρίς να λείπει τελείως η μουσική και τα τραγούδια.
Κλείνοντας τον κύκλο των σταθμών με εκπομπές στα ελληνικά από τις χώρες του ανατολικού συνασπισμού, δεν θα μπορούσε κανείς να μην αναφερθεί και στον ραδιοφωνικό σταθμό “Η Φωνή της Αλήθειας” που ήταν όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας και εξέπεμπε από το εξωτερικό. Ως μουσικό σήμα του είχε την εισαγωγή από το δημοτικό τραγούδι “Ο αητός” παιγμένη με κλαρίνο βεβαίως, σε κάπως πιο αργό ρυθμό. Η Φωνή της Αλήθειας είχε κατά κύριο λόγο ειδήσεις ελληνικού ενδιαφέροντος, στις οποίες κυριαρχούσαν όπως ήταν φυσικό οι απόψεις του ΚΚΕ.
